Ένα Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, δωρεά του ιερέα Πέτρου Περάτη και της συζύγου του Πεπάνης.
Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της οροσειράς του Τροόδους, στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Πιτσιλιάς, σε απόσταση πέντε περίπου χιλιομέτρων βορειοανατολικά του χωριού Πλατανιστάσα. Από το 1985 περιλαμβάνεται, μαζί με εννέα άλλες τοιχογραφημένες βυζαντινές εκκλησίες του Τροόδους, στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
Οικοδομήθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα και σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές η ονομασία «Αγιασμάτι» προέρχεται από τη λέξη αγίασμα. Άλλη εκδοχή συνδέει την ονομασία με την περιοχή Αγιασμάτι της δυτικής Μικράς Ασίας, μια τοποθεσία που αναφέρεται σε σχέση με την άλωση της Κωνσταντινούπολης στα 1453. Ένα ενδεχόμενο είναι να κατέφυγαν πρόσφυγες από την περιοχή αυτή στην Κύπρο και να ίδρυσαν λίγο αργότερα ένα μοναστήρι στα βουνά του νησιού, δίνοντάς του το ίδιο όνομα με αυτό της ιδιαίτερης τους πατρίδας.
Πρόκειται για ένα μονόκλιτο ξυλόστεγο ναό, καλυμμένο με επίπεδα, αγκιστρωτά κεραμίδια. Η οροφή εκτείνεται πέραν του κτιρίου του ναού σχηματίζοντας ένα περίστωο, γεγονός που τον καθιστά μοναδικό σε ολόκληρη την Κύπρο. Μια επιγραφή στην εξωτερική πλευρά μας πληροφορεί ότι ο ναός κτίστηκε με χορηγία του ιερέα Πέτρου Περάτη και της συζύγου του Πεπάνης οι οποίοι εικονίζονται σε τοιχογραφία να προσφέρουν την εκκλησία στον Χριστό μέσω της Θεοτόκου. Ολόκληρο το εσωτερικό της εκκλησίας, ακόμη και τα τέσσερα δοκάρια που συγκρατούν τη ξύλινη στέγη, είναι ζωγραφισμένο. Οι τοιχογραφίες αυτές έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον μιας και παρουσιάζουν ένα συγκερασμό της βυζαντινής παλαιολόγειας τέχνης και της τοπικής λαϊκής ζωγραφικής, με στοιχεία από την τέχνη της ιταλικής Αναγέννησης. Οι τοιχογραφίες είναι του ζωγράφου Φίλιππου Γουλ, ο οποίος αντλεί τόσο από τη βυζαντινή και τη δυτική ζωγραφική, όσο και από την ντόπια παράδοση, χωρίς όμως να δημιουργεί μια προσωπική τεχνοτροπία.
'Όλες οι Ευαγγελικές σκηνές θυμίζουν μικρογραφίες χειρογράφων άλλα υπάρχουν κακές αναλογίες και τα εικονιζόμενα πρόσωπα συχνά έχουν αφύσικες στάσεις. Ο αφηγηματικός κύκλος της Εύρεσης και Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού, στον οποίο είναι αφιερωμένος ο ναός, αναπτύσσεται σε μικρογραφίες στο βόρειο τυφλό τόξο. Εδώ είναι έντονη η δυτική Μεσαιωνική επίδραση όπως ψηλά Βενετσιάνικα κτίρια στο φόντο ορισμένων σκηνών και η τρισδιάστατη απόδοση των κτιρίων. Στην αψίδα του Ιερού Βήματος απεικονίζεται ολόσωμη η Παναγία στον τύπο της Βλαχερνίτισσας. Αξιοπρόσεκτες είναι επίσης οι εικονογραφίες του Aγίου Mάμα καβαλάρη σε λιοντάρι και του έφιππου Aγίου Γεωργίου στο κάτω μέρος του δυτικού τοίχου οι οποίες είναι βασισμένες στην ντόπια παράδοση.
