Το αρχαίο μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα βρίσκεται 3 χλμ περίπου δυτικά της αρχαίας πόλης της Σαλαμίνας. Κτίστηκε στα τέλη του 5ου αιώνα από τον αρχιεπίσκοπο Ανθέμιο με χορηγίες του αυτοκράτορα Ζήνωνα και άλλων πλουσίων της εποχής. Η αφορμή για το κτίσιμο του μοναστηριού αποτέλεσε η εύρεση ,σε κοντινή απόσταση από τη μονή, του τάφου του Αποστόλου Βαρνάβα. Σύμφωνα μάλιστα με την παράδοση ο Απόστολος Βαρνάβας είχε παρουσιαστεί τρεις φορές στον ύπνο του αρχιεπισκόπου Ανθέμιου υποδεικνύοντας τον τόπο ταφής του. Ο Απόστολος Βαρνάβας τάφηκε έχοντας στο στήθος του ένα ευαγγέλιο. Το ιερό αυτό κειμήλιο ο Αρχιεπίσκοπος Ανθέμιος το δώρισε στον αυτοκράτορα Ζήνωνα, ο οποίος με τη σειρά του χρηματοδότησε το κτίσιμο του μοναστηριού του Αποστόλου Βαρνάβα, ενώ προχώρησε και στην παραχώρηση κάποιων προνομίων προς τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου, όπως ήταν το δικαίωμα να κρατεί βασιλικό σκήπτρο, να φορεί πορφυρένιο μανδύα και να υπογράφει με κόκκινο μελάνι. Τα συγκεκριμένα προνόμια, τα οποία διατηρούνται μέχρι και σήμερα, επικύρωναν ουσιαστικά το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Κύπρου.
Η αρχική μορφή της εκκλησίας του Αποστόλου Βαρνάβα ήταν τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική. Λίγο αργότερα γύρω από την εκκλησία κτίστηκαν και τα κελιά των μοναχών, ενώ σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο εντός της εκκλησίας μεταφέρθηκαν και τα λείψανα του Αποστόλου. Αργότερα κατά τη διάρκεια των αραβικών επιδρομών (μέσα 7ου αιώνα μ.Χ.) η ξυλόστεγη βασιλική καταστράφηκε για να αντικατασταθεί από μια τρίκλιτη καμαροσκέπαστη βασιλική. Άγνωστο παραμένει το πότε η εκκλησία καταστράφηκε ξανά για να αναστηλωθεί και πάλι παίρνοντας τη σημερινή της μορφή. Ο νέος ναός πετρόκτιστος, με τρεις τρούλους και με εντοιχισμένα κιονόκρανα στα περιστύλια των τρούλων, οικοδομήθηκε στα πρότυπα του ναού του Αγίου Λαζάρου στην Λάρνακα. Και ο νέος όμως αυτός ναός, στην πάροδο του χρόνου, δέχθηκε φθορές. Ο ένας από τους τρούλους περικόπηκε και το Ιερό έμεινε εκτός. Ο ναός ανακαινίστηκε κατά τον 18ο αιώνα μ.Χ.
Το Μοναστήρι διατηρήθηκε επανδρωμένο μέχρι και το 1821 , όπου και μένει εγκαταλελειμμένο για πολλά χρόνια. Το 1917 τρεις αδελφοί και μοναχοί ο Χαρίτωνας, ο Στέφανος και ο Βαρνάβας μετά από σχετική άδεια, από τον αρχιεπίσκοπο Κύριλλο Γ’,ξαναζωντανεύουν τη Μονή. Μετά το 1965 προσελκύστηκαν και άλλοι μοναχοί και ηγούμενος έγινε ο ιερομόναχος Στέφανος. Την ίδια περίοδο επάνω από τον τάφο του Αγίου Βαρνάβα κτίστηκε και ένα μικρό παρεκκλήσι. Η Μονή αναδείχθηκε σε ένα ιστορικό προσκύνημα μέχρι και το 1974, όπου η ομαλή πορεία του αρχαίου αυτού μοναστηριού ανακόπηκε βίαια από την τουρκική εισβολή. Όσοι μοναχοί επέλεξαν να παραμείνουν στο μοναστήρι εκδιώχθηκαν αργότερα από τους Τούρκους, ενώ η εκκλησία λεηλατήθηκε. Οι τρεις μοναχοί πέθαναν στην προσφυγιά. Σήμερα το μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα έχει μετατραπεί σε μουσείο με τις αρχικές εικόνες του εικονοστασίου να έχουν εξαφανιστεί.
Ο Απόστολος Βαρνάβας γεννήθηκε στην Κύπρο τον 1ο αιώνα μ.Χ. Ήταν εβραϊκής καταγωγής και αρχικά ονομαζόταν Ιωσήφ. Οι Απόστολοι τον μετονόμασαν σε Βαρνάβα που σημαίνει «υιός της χαράς και της παρηγοριάς», όταν ακολούθησε τον Χριστό και έγινε ένας από τους μαθητές του. Το αποστολικό έργο του Βαρνάβα άρχισε μετά το λιθοβολισμό και το θάνατο του πρωτομάρτυρα Στεφάνου, όπου στάλθηκε από τους Αποστόλους στην Αντιόχεια της Συρίας για να κηρύξει το Λόγο του Θεού. Στη συνέχεια ταξιδεύει με τον Απόστολο Παύλο και τον ανιψιό του ευαγγελιστή Μάρκο στη Μικρά Ασία και στην Κύπρο, όπου κηρύττουν το Ευαγγέλιο. Ο απόστολος Βαρνάβας ξαναεπιστρέφει στην Κύπρο μαζί με τον ευαγγελιστή Μάρκο. Στη διάρκεια των δυο ιεραποστολικών επισκέψεων του Βαρνάβα στην Κύπρο κηρύχθηκε συστηματικά στο νησί η χριστιανική πίστη και θεμελιώθηκε η Εκκλησία της Κύπρου με τη χειροτονία επισκόπων σε διάφορες περιοχές του νησιού. Ο Απόστολος Βαρνάβας στη διάρκεια της δεύτερης περιοδείας του στην Κύπρο συνελήφθη, βασανίστηκε και λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου από τους Εβραίους στη Σαλαμίνα. Οι μαθητές του μαζί με τον Ευαγγελιστή Μάρκο κατόρθωσαν να κλέψουν το λείψανο του και να το θάψουν κρυφά σε ένα ρωμαϊκό τάφο. Μαζί με το λείψανο του έθαψαν και το χειρόγραφο ευαγγέλιο του Ματθαίου, ενός από τους τέσσερις ευαγγελιστές.
Ο Απόστολος Βαρνάβας θεωρείται ο ιδρυτής και ο θεμελιωτής της Εκκλησίας της Κύπρου. Η μνήμη του εορτάζεται στις 11 Ιουνίου.
