Tα παιδικά παιχνίδια στην αρχαιότητα : «Τα παιχνίδια είναι μέσο ανάπτυξης της νοημοσύνης και των άλλων γνωστικών δεξιοτήτων» (Piaget)

Από την αρχαιότητα έχει διαπιστωθεί η σημαντικότητα και η παιδαγωγική αξία του παιχνιδιού. Το παιδί μέσα από το παιχνίδι ασκεί το πνεύμα και το σώμα του, ψυχαγωγείται, κοινωνικοποιείται, μορφώνεται. Στην αρχαία Ελλάδα το παιχνίδι διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο όχι μόνο για τη ψυχαγωγία των παιδιών αλλά και για την προετοιμασία τους ως μελλοντικοί πολίτες. Ο Πλάτωνας στους Νόμους του προτείνει για το σκοπό αυτό όπως τα παιδιά ασχολούνται με παιδαγωγικά ομαδικά παιχνίδια. Ο Αριστοτέλης υποστηρίζει πως η εκπαίδευση των παιδιών αρχίζει από τη γέννησή τους. Για το λόγο αυτό η φυσική κατάσταση των παιδιών μέχρι τα επτά τους χρόνια πρέπει να ενισχύεται με επιλεγμένα κινητικά παιχνίδια, ενώ η πνευματική τους με την ανάγνωση παραμυθιών. Γενικότερα οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν πως τα παιχνίδια, κυρίως τα ομαδικά, έπρεπε να εντάσσονται στο πρόγραμμα αγωγής των παιδιών, καθώς μέσα από αυτά οδηγούνται στην τελειοποίηση τους ως άνθρωποι.

Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε μεγάλη ποικιλία ατομικών και ομαδικών παιχνιδιών, πολλά από τα οποία είναι γνωστά μέχρι και τις μέρες μας. Τα παιχνίδια αυτά ήρθαν στο φως από αρχαιολογικές ανασκαφές, κυρίως σε τάφους, γραπτές πηγές αρχαίων συγγραφέων και από διάφορες παραστάσεις σε αγγεία. Τα περισσότερα από τα παιχνίδια ήταν κατασκευασμένα από πηλό και κόκαλο. Πιστεύεται όμως πως υπήρχαν παιχνίδια κατασκευασμένα και από ύφασμα και ξύλο, τα οποία όμως δεν έχουν διασωθεί. Σβούρες, κουδουνίστρες, αμαξάκια, κούκλες είναι μόνο μερικά από τα παιχνίδια (αθύρματα όπως λέγονταν στην αρχαιότητα) με τα οποία έπαιζαν τα παιδιά στα αρχαία χρόνια.

Αντίστοιχα όπως στην Ελλάδα έτσι και στην Κύπρο, κυρίως σε παιδικούς τάφους, από τις ανασκαφές σε αρχαιολογικούς χώρους, έχουν έλθει στο φως αντικείμενα, τα οποία αποτελούσαν τα παιχνίδια των παιδιών. Τα ευρήματα αυτά προέρχονται κυρίως από την Κύπρο αρχαϊκή και Κύπρο κλασσική περίοδο, καθώς αυτή την περίοδο υπήρχε η συνήθεια να θάβουν ένα παιδί μαζί με τα παιχνίδια του. Ξεχωρίζουν οι κουδουνίστρες, οι οποίες ήταν κατασκευασμένες από πηλό και έφεραν διάφορες μορφές ζώων όπως σκύλου, γουρουνιού, περιστεριού, και όπου περιείχαν μικρά πετραδάκια ή καρπούς. Εκτός από τη χρήση του ως παιχνίδι οι αρχαίοι πίστευαν πως με τον ήχο τους, οι κουδουνίστρες, απομάκρυναν τα κακά πνεύματα από τη βρεφική κούνια. Επίσης στους παιδικούς τάφους έχουν βρεθεί θήλαστρα, τα οποία μπορεί αρχικά να χρησιμοποιούνταν για το τάισμα των παιδιών, κάτι σαν τα σημερινά μπιμπερό, όμως στην πορεία μετατρέπονταν σε κουδουνίστρες. Τα θήλαστρα είχαν επάνω τους διακοσμητικά σχέδια με ζωηρά χρώματα.

Ένα άλλο παιχνίδι, που αποτελούσε ομαδικό, ήταν οι αστράγαλοι ή αλλιώς κότσια. Οι αστράγαλοι ήταν φυσικοί προερχόμενοι από τα οστά ζώων ή απομιμήσεις από χαλκό, πηλό, γυαλί ή σμάλτο. Αποτελούσε ένα από τα αγαπημένα παιχνίδια των παιδιών, κυρίως των αγοριών. Συνήθιζαν να μεταφέρουν τους αστράγαλους σε ένα μικρό καλαθάκι ή σε ένα σακουλάκι από δέρμα ή ύφασμα. Ήταν ένα παιχνίδι δεξιοτήτων, αλλά και τύχης. Με τους αστράγαλους δημιουργούσαν πολλών ειδών παιχνίδια. Ένα από αυτά ήταν ότι έπρεπε ο παίκτης αφού ρίξει ψηλά ένα αστράγαλο να προσπαθήσει να τον ξαναπιάσει αφού πρώτα είχε πάρει από κάτω ένα ακόμα αστράγαλο. Το συγκεκριμένο παιχνίδι παιζόταν με πέντε αστράγαλους. Ένα άλλο παιχνίδι ήταν ότι ένας παίκτης έπρεπε να κρύψει στο χέρι του ένα αριθμό αστραγάλων και ο άλλος παίκτης έπρεπε να μαντέψει εάν ο αριθμός των αστραγάλων ήταν άρτιος ή περιττός. Επίσης οι αστράγαλοι χρησιμοποιούνταν και ως ζάρια, όπου οι παίκτες ρίχνοντας διαδοχικά τους αστράγαλους, καθεμία πλευρά των οποίων είχε συγκεκριμένη αξία, συγκεντρώνοντας ανάλογους πόντους. Ο παίκτης που συγκέντρωνε τους περισσότερους πόντους ήταν και ο νικητής.

Άλλα παιχνίδια που υπήρχαν στην αρχαιότητα και που εξακολουθούν να υπάρχουν μέχρι σήμερα, με διαφορετική όμως μορφή, ήταν οι στρόβιλοι (σημερινές σβούρες), οι οποίοι ήταν κατασκευασμένοι από ξύλο ή πηλό και έφεραν διαφορετικά σχήματα και χρώματα, τα γιογιό που η χρήση τους ήταν ακριβώς η ίδια με την σημερινή, η μπάλα, η οποία ήταν μια σφαίρα ραμμένη με λωρίδες από δέρμα ή ύφασμα και με την οποία έπαιζαν τα παιδιά είτε ατομικά είτε ομαδικά. Το αγαπημένο παιχνίδι των αγοριών αποτελούσε το αλογάκι, ένα καρότσι με δύο ή τέσσερις τροχούς, το οποίο το έσερναν σε όλο το σπίτι. Από την άλλη το αγαπημένο παιχνίδι των κοριτσιών αποτελούσαν οι πήλινες πλαγγόνες(κούκλες), οι οποίες διέθεταν κινητά μέλη και παίζονταν όπως οι σημερινές κούκλες. Οι κούκλες αποτελούσαν ένα παιχνίδι μίμησης του κόσμου των μεγάλων και μάλιστα αποτελούσε ένα τρόπο για να μυηθούν τα νεαρά κορίτσια στον μελλοντικό τους ρόλο ως σύζυγοι και μητέρες.