Στις πλαγιές του κατεχόμενου Πενταδάκτυλου υπάρχει η Ιερά Μονή της Παναγίας της Καντάρας. Πρόκειται για ένα χριστιανικό, ορθόδοξο μοναστήρι που σήμερα καταρρέει λόγω της λεηλασίας και της εγκατάλειψής του μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974. Όμως τον 13ο αιώνα ήταν κραταιό και διατηρούσε με πάθος την ορθόδοξη πίστη του ενάντια στις προσπάθειες εκκαθολικισμού της Κύπρου από την εκκλησιαστική εξουσία που συνόδευε τη Φράγκικη δυναστεία των Λουζινιανών.
Από τα σπλάχνα αυτής της Μονής ξεπήδησαν οι 13 μοναχοί οσιομάρτυρες της Κύπρου: ο Ηγούμενος της Μονής Ιωάννης, οι μοναχοί Κόνων, Ιερεμίας, Μάρκος, Θεόκτιστος, Κύριλλος, Βαρνάβας, Μάξιμος, Ιωσήφ, Γερμανός, Θεόγνωτος, καθώς και οι μοναχοί Γεράσιμος και Γεννάδιος που προέρχονταν από τη Μονή Μαχαιρά. Όλοι τους φυλακίστηκαν για τρία χρόνια και βασανίστηκαν βάναυσα από τους εκπροσώπους της παπικής εκκλησίας, με στόχο την αποκήρυξη του ορθόδοξου δόγματός τους. Εξαιτίας αυτών των βασανιστηρίων απεβίωσε πρώτος ο μοναχός Θεόγνωτος. Τους υπόλοιπους όμως τους περίμενε σκληρότερη μοίρα. Μετά από πίεση του δυτικού ιερατείου, ο κυβερνήτης της Κύπρου διέταξε τον βασανισμό και τη θανάτωσή τους με φριχτό τρόπο. Αρχικά αφαίρεσαν τα μοναχικά τους σχήματα. Έπειτα έδεσαν τα πόδια τους σε άγρια άλογα, τους λιθοβόλησαν και τους άφησαν να συρθούν πάνω στις κοφτερές πέτρες του ξεροπόταμου της Λευκωσίας Παδιαίου, χτυπώντας τους ταυτόχρονα με ξύλινα ραβδιά. Τέλος τους θανάτωσαν καίγοντας τα σώματά τους σε μια μεγάλη φωτιά.
Οι 13 Οσιομάρτυρες της Κύπρου μαρτύρησαν στις 19 Μαΐου του 1231. Η διήγηση για το μαρτύριό τους σώθηκε σε δύο χειρόγραφα. Το πρώτο χρονολογείται στον 14ο αιώνα και φυλάσσεται στη Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού, ενώ το δεύτερο γράφτηκε το 1426 και βρίσκεται στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τους ονόμασε Οσίους, Ομολογητές και Μάρτυρες και τιμά τη μνήμη τους κάθε χρόνο στις 19 Μαΐου. Μικρό εξωκλήσι αφιερωμένο στο μαρτύριό τους υπάρχει στο χωριό Πύργα δίπλα από το μοναστήρι της Αγίας Βαρβάρας στο δρόμο προς το Σταυροβούνι.
