Ο τρόπος λειτουργίας των μεταλλείων κατά την περίοδο 1920 και έπειτα, καθώς και οι συνθήκες εργασίας υπήρξαν άθλιες, επικίνδυνες και ανθυγιεινές. Τα μέτρα ασφαλείας στα υπόγεια μεταλλεία ήταν ελλιπή με αποτέλεσμα να σημειώνονται πολύ συχνά ατυχήματα με πολλούς εργάτες να χάνουν τη ζωή τους ή να τραυματίζονται σοβαρά. Επίσης ένα άλλο πολύ σημαντικό ποσοστό μεταλλωρύχων προσβάλλονταν από πνευμονοκονίαση με αποτέλεσμα να οδηγούνται στον πρόωρο θάνατο. Οι συνθήκες διαβίωσης όμως επηρέαζε όχι μόνο τους εργαζόμενους στα μεταλλεία, αλλά και τις οικογένειές τους. Οι μεταλλωρύχοι με τις γυναίκες και τα παιδιά τους έμεναν στριμωγμένοι σε μικροσκοπικά δωμάτια, σε πρόχειρους κατασκευασμένους συνοικισμούς, που είχε δημιουργήσει η Κυπριακή Μεταλλευτική Εταιρεία κοντά στα μεταλλεία. Με αποτέλεσμα οι συνοικισμοί που χαρακτηρίζονταν από την αθλιότητά τους να μαστίζονται αρκετά συχνά από σοβαρές μεταδοτικές ασθένειες, όπως ήταν η μαλάρια, η μηνιγγίτιδα, ο τύφος και άλλες.
Η δύσκολη ζωή των μεταλλωρύχων όπως αποτυπώνεται στο ποίημα του Κώστα Μόντη με τον τίτλο "Το μεταλλείο", το οποίο βρίσκεται χαραγμένο σε μια πέτρα στο χώρο του μεταλλείου της Κοκκινόγιας.
Οι εργαζόμενοι στα μεταλλεία έχοντας την στήριξη των εργατικών συνδικάτων έθεσαν στις μεταλλευτικές εταιρείες αιτήματα, όπως τη λήψη μέτρων ασφαλείας στους χώρους εργασίας, τον τερματισμό της πολύωρης εργασίας, τις αποζημιώσεις σε περίπτωση ατυχημάτων, τις αυξήσεις των ημερομισθίων κ.α. Η απεργία, η οποία ξεκίνησε στο μεταλλείο του Μαυροβουνίου- Ξερού, υπήρξε αιματηρή. Οι απεργοί είχαν έρθει αντιμέτωποι με απεργοσπάστες και την αστυνομία δίνοντας σκληρή μάχη για τη διατήρηση του διεκδικητικού αγώνα τους. Η αστυνομία αφού πρώτα ξυλοφόρτωσε τους εργάτες κατόπιν χρησιμοποίησε πυρά εναντίον τους, ενώ κάνει μαζικές συλλήψεις και βασανιστήρια. Πολλοί υπήρξαν οι τραυματίες , μερικοί από τους οποίους σοβαρά. Τα αιματηρά γεγονότα του Μαυροβουνίου προκάλεσαν θύελλα αντιδράσεων και κινητοποιήσεων που κορυφώθηκαν με την παναπεργία, σε ολόκληρη την Κύπρο στις 6 Μαρτίου. Οι μεταλλωρύχοι συμπαρέσυραν και άλλες εργατικές ομάδες, όπως ήταν οι οικοδόμοι και οι αμιαντωρύχοι, οι οποίοι επίσης διεκδικούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας και απαιτούσαν την προστασία τους από την αποικιακή κυβέρνηση. Στις μεγάλες πόλεις για πολλούς μήνες λάμβαναν χώρα μεγάλης εμβέλειας συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις με την εργατική τάξη να αρνείται να επιστρέψει στις εργασίες της με τους υφιστάμενους όρους εργασίας. Οι κυβερνητικές δουλειές, αλλά και όλων των ειδών εργασίες είχαν παραλύσει κυριολεκτικά.
Η συνθηκολόγηση των μεταλλωρύχων με την Κ.Μ.Ε. και την αποικιοκρατική κυβέρνηση έγινε τον Μάιο του 1948, εφόσον μάλιστα είχε καταφθάσει στο νησί ο Αμερικανός διευθυντής της μεταλλευτικής εταιρείας με σκοπό να διαπραγματευτεί με τους εργάτες. Με τους σκληρούς αυτούς αγώνες οι μεταλλωρύχοι πέτυχαν τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, αλλά και της διαβίωσης τους. Η αποικιακή κυβέρνηση για το σκοπό αυτό το 1953 θεσπίζει νέα μεταλλευτική νομοθεσία που ρυθμίζει τον τρόπο λειτουργίας των μεταλλείων, ενώ εισαγάγει και νέους κανονισμούς ασφαλείας. Ήδη από το 1949 η αποικιακή κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας το συνδικαλιστικό κίνημα, δημιουργεί το Εργατικό Συμβουλευτικό Σώμα, ένα τριμερές σώμα, στο οποίο μετέχουν εκπρόσωποι της κυβέρνησης, των εργοδοτών και των εργαζόμενων με σκοπό να ρυθμίζει τις εργασιακές σχέσεις, αλλά και τον ευρύτερο εργασιακό και κοινωνικό οικονομικό τομέα. Παράλληλα οι αγώνες της εργατικής τάξης και του συνδικαλιστικού κινήματος οδήγησε το 1956 στη θέσπιση του πρώτου νομοσχεδίου για τη δημιουργία του συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων στην Κύπρο.
