Οι 10 εκκλησίες της Κύπρου που αποτελούν Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ

Η σπουδαιότητα των τοιχογραφιών συνεισέφερε στο να συγκαταλεχθούν οι ναοί αυτοί στη λίστα των παγκοσμίων μνημείων κληρονομιάς μιας και αποτελούν εξαίσια πρότυπα των διαφόρων ρευμάτων της βυζαντινής και μεταβυζαντινής ζωγραφικής, από τον 11ο μέχρι και το 19ο αιώνα.

Η εκκλησία της Παναγίας του Άρακα βρίσκεται στην περιοχή Πιτσιλιάς, στο κέντρο του Τροόδους. Αποτελεί κτίσμα του 2ου μισού του 12ου αιώνα ενώ έξι αιώνες μετά επήλθε η παρακμή του. Η ονομασία προέρχεται κατά τις 2 εκδοχές είτε από το φυτό άρακας είτε από το ιέρακας που σημαίνει γεράκι. Ο ναός είναι εμπλουτισμένος με μία πληθώρα εκπληκτικών τοιχογραφιών.

Η Παναγία του Μουτουλλά ονομάστηκε έτσι λόγω του δεύτερου επωνύμου του κτήτορά της, Ιωάννη Γερακιώτη Μουτουλλά. Ο ναός, σύμφωνα με επιγραφή, κτίστηκε το 1280 ως οικογενειακό παρεκκλήσι. Οι τοιχογραφίες που βρίσκονται μέσα στην εκκλησία είναι πρωτότυπες και αποδεικνύουν επιδράσεις από το Βυζάντιο και τη Δύση.

Μπορεί κανείς να βρει την Παναγία της Ποδίθου κοντά στο χωριό Γαλάτα, στις όχθες του ποταμού Καρκώτη. Η εκκλησία κτίστηκε στα 1502 με χορηγία ενός ιππότη της Βαρωνίας, του Δημήτριου ντε Κορόν, ο οποίος καταγόταν από εξελληνισμένη οικογένεια Λατίνων. Μέσα στο ναό φιλοτεχνούνται αρκετές τοιχογραφίες, ανάμεσά τους και αυτές των δύο «οράσεων» του Μωυσή. Ο Θεός είπε στον Μωυσή «Λύσαι το υπόδημα εκ των ποδών σου» το οποίο αργότερο εξηγούνταν ως «Αποδύθου το υπόδημα σου» με αποτέλεσμα να προκύψει το όνομα της Παναγίας Ποδίθου ή Ποΰθου.

Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου της Στέγης βρίσκεται κοντά στο χωριό Κακοπετριά στην περιοχή της Σολέας. Ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα και ήκμασε κατά την βυζαντινή περίοδο και την περίοδο της φραγκοκρατίας. Ο εντυπωσιακός τοιχογραφικός διάκοσμος του Αγίου Νικολάου συνέβαλε στο να ενταχθεί ο ναός υπό την προστασία της ΟΥΝΕΣΚΟ ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η Μονή του Άγιου Ιωάννη του Λαμπαδιστή βρίσκεται στην κοιλάδα της Μαραθάσας πλησίον του χωριού Καλοπαναγιώτης. Η ίδρυση της μονής εικάζεται ότι έγινε τον 15ο ή 16ο αιώνα με τη συνένωση τριών ναών. Υπάρχουν δύο εκδοχές για το όνομα της μονής: η μία αναφέρει ότι το όνομα προήλθε λόγω της «λαμπρής», φωτισμένης όψης του ωραίου και νέου Αγίου που έζησε το δεύτερο μισό του 10ου αιώνα, η άλλη αναφέρει ότι το όνομα εδραιώθηκε λόγω του προσωνυμίου που δινόταν στο Τρόοδος λόγω του χιονισμένου του τοπίου τον χειμώνα.

Ο ναός του Αρχαγγέλου Μιχαήλ βρίσκεται στον Πεδουλά, στις παρυφές του Τροόδους. Κτίσμα του 1474 από τον ιερέα Βασίλειο Χάμαδο, η εκκλησία αγιογραφήθηκε περίτεχνα από τον τοπικό αγιογράφο Μηνά που επηρεάστηκε από βυζαντινά και δυτικά πρότυπα. Το ξύλινο, γραπτό τέμπλο της εκκλησίας αποτελεί ένα από τα καλύτερα σωζόμενα δείγματα του είδους απεικονίζοντας τον βυζαντινό δικέφαλο αετό και τον θυρεό των λουζινιανών βασιλιάδων της Κύπρου.

Η Παναγία της Ασίνου είναι κτισμένη βόρεια του Τροόδους, κοντά στο χωριό Νικητάρι. Το όνομά της προήλθε από το γεγονός ότι βρισκόταν κοντά στον συνοικισμό Ασίνη όπου εγκαταστάθηκαν Έλληνες μέτοικοι από την Ασίνη της Αργολίδας. Η ίδρυση της μονής ανάγεται στο 1099 από τον Νικηφόρο Ισχύριο που μόνασε αργότερα στο μοναστήρι. Υπάρχουν ποικίλες εντυπωσιακές τοιχογραφίες που ανάγονται σε διαφορετικές περιόδους και ποικίλα καλλιτεχνικά ρεύματα.

Η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στο Παλαιχώρι οικοδομήθηκε στις αρχές του 16ου αιώνα. Το εσωτερικό του ναού είναι μεστό τοιχογραφιών. Παρόλο που οι εκπληκτικές αυτές τοιχογραφίες εντάσσονται στην κρητική σχολή του 16ου αιώνος, εντούτοις δέχονται επιδράσεις και από άλλες τεχνοτροπίες. Ο ζωγράφος φαίνεται να δέχεται επιδράσεις από τη Δύση, όμως, είναι άριστος τεχνίτης, κάτι που αποτυπώνεται στο αποτέλεσμα του τοιχογραφικού διακόσμου.

Πέντε χιλιόμετρα από το χωριό της Πιτσιλιάς, Πλατανιστάσα, θα συναντήσει κανείς την εκκλησία του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι. Κτίστηκε στα τέλη του 15ου αιώνα και σύμφωνα με ειδικούς η ονομασία της προήλθε από τη λέξη «αγίασμα» ή από την τοποθεσία «Αγιάσματι» της δυτικής Μ. Ασίας. Οι τοιχογραφίες του ναού συνδυάζουν τεχνοτροπία της παλαιολόγειας βυζαντινής τέχνης, της τοπικής λαϊκής ζωγραφικής αλλά και της ιταλικής αναγέννησης.

Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού βρίσκεται στο κέντρο της οροσειράς του Τροόδους, κοντά στο χωριό Πελένδρι. Η σημερινή μορφή της εκκλησίας είναι αποτέλεσμα πολλών προσθηκών. Ο ναός κτίστηκε στα μέσα του 12ου αιώνα και αγιογραφήθηκε στα 1171/2, σύμφωνα με ανευρεθείσα επιγραφή. Τουλάχιστον τρεις ζωγράφοι εργάστηκαν για τη φιλοτέχνηση των πανέμορφων τοιχογραφιών που απηχούν βυζαντινά και παλαιολόγεια εικονογραφικά ρεύματα.

Οι εκκλησίες αυτές αποτελούν θεματοφύλακες του πολιτισμού μας, ο οποίος στην προκειμένη περίπτωση παντρεύει τη θρησκεία με τη ζωγραφική τεχνοτροπία, μιας σκηνές από τη θρησκευτική μας παράδοση απεικονίζονται περίτεχνα στους εξαιρετικούς από κάθε άποψη ναούς.