Μύθος του Ορφέα και της Ευρυδίκης : Η νίκη του έρωτα πάνω στο θάνατο

Ο Ορφέας διακρινόταν για τη μουσική του παιδεία. Υπήρξε μαθητής του θεού της μουσικής Απόλλωνα και από εκείνον έμαθε να παίζει τόσο όμορφες μελωδίες στη λύρα του, έτσι ώστε να μαγεύει ακόμα και τα άγρια ζώα του δάσους. Συμμετείχε στην Αργοναυτική εκστρατεία και με το παίξιμο της λύρας του βοήθησε τους αργοναύτες να περάσουν άθικτοι από τις Σειρήνες. Με το τέλος της εκστρατείας, ο Ορφέας, επέστρεψε πίσω στην πατρίδα του την Πιερία. Μια μέρα κάνοντας βόλτα στο δάσος συνάντησε τη νύμφη Ευρυδίκη, την οποία ερωτεύτηκε και τελικά παντρεύτηκε. Η ευτυχία τους όμως δεν κράτησε για πολύ. Η Ευρυδίκη, μετά από ένα δάγκωμα φιδιού, πεθαίνει αφήνοντας τον Ορφέα απαρηγόρητο.

Ο νέος περνούσε τις μέρες του παίζοντας θλιμμένες μελωδίες με τη λύρα του. Τόσο λυπητερή ήταν η μουσική του έτσι ώστε να συγκινήσει ακόμη και τους θεούς, οι οποίοι αποφάσισαν να του δώσουν την άδεια να πάει στον Άδη και να ξαναδεί την αγαπημένη του. Ο νεαρός μουσικός με τη «θαυματουργή» μουσική του μάγεψε τον Κέρβερο, τον φύλακα του Άδη, ενώ συγκίνησε ακόμη και τον σκληρό Πλούτωνα, θεό του Κάτω κόσμου. Ο Πλούτωνας μάλιστα επέτρεψε στον Ορφέα να πάρει πίσω την Ευρυδίκη και μαζί να επιστρέψουν στη γη , υπό τον όρο όμως κατά τη διαδρομή να μην κοιτάξει πίσω να την δει ούτε μια φορά. Ο Ορφέας αποδέχτηκε τον όρο , όμως στο δρόμο, λίγο πριν βγει στο φως του ήλιου, κατακλύζεται από αμφιβολία μήπως οι θεοί τον εξαπάτησαν. Έρμαιο της αγωνίας του, ο Ορφέας, θα στραφεί να αντικρίσει την αγαπημένη του και διαπιστώνει ότι όντως η γυναίκα του τον ακολουθεί. Είναι όμως πλέον αργά. Με τη φευγαλέα του ματιά προς τη σύζυγο του την καταδικάζει για δεύτερη φορά στο θάνατο. Από τότε τριγυρνούσε το υπόλοιπο της ζωής του στο δάσος παίζοντας θλιμμένες μελωδίες. Άλλες εκδοχές του ίδιου μύθου φέρουν τον Ορφέα να έχει ένα πιο τραγικό τέλος, όπως το να χτυπιέται από τον κεραυνό του Δία ή να κατασπαράζεται από τις Μαινάδες.

Γύρω από το μύθο του Ορφέα στηρίχτηκε μια θρησκευτική κίνηση, που πήρε την ονομασία Ορφισμός και εμφανίστηκε στον ελληνικό κόσμο και στην Κάτω Ιταλία γύρω στον 6ο αιώνα π.Χ. Η νέα αυτή θρησκεία αμφισβητούσε τους θεούς του Ολύμπου και ασχολείτο περισσότερο με τη μεταθανάτια ζωή και τον εξαγνισμό. Ο Ορφέας παρουσιάζεται ως ο κάτοχος των μυστικών του Άδη, τα οποία μπορούσε να μεταλαμπαδεύσει στους πιστούς του. Ο μύθος του Ορφέα και της Ευρυδίκης είχε τέτοια δυναμική ώστε πέρασε στη λογοτεχνία, στη μουσική, στις εικαστικές τέχνες, στο θέατρο και στον κινηματογράφο.

Στο ψηφιδωτό δάπεδο της «Οικίας του Ορφέα», στην πόλη της Πάφου απεικονίζεται ο Ορφέας που με τη δύναμη της μουσικής του μαγεύει τα άγρια ζώα και τα πτηνά. Ο νεαρός μουσικός καθισμένος σε ένα βράχο , στο κέντρο της σύνθεσης, κρατάει στα χέρια του μια λύρα, το μουσικό όργανο που τον συνόδευε σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Γύρω του βρίσκονται συγκεντρωμένα και σαγηνευμένα από τη μουσική του άγρια ζώα και πτηνά. Πάνω από την κεφαλή του βρίσκεται μια επιγραφή που δηλώνει ότι ο ιδιοκτήτης της οικίας υπήρξε ο Τίτος Γαίος Ρεστιτούτος. Η «Οικία του Ορφέα» αποτελείται από αρκετά δωμάτια τα οποία απλώνονται γύρω από ένα αίθριο. Τόσο το κτίριο όσο και τα ψηφιδωτά δάπεδα του χρονολογούνται γύρω στα τέλη του 2ου με αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ. Άλλες συνθέσεις που αναπαριστώνται στην οικία είναι του Ηρακλή με το Λιοντάρι της Νεμέας και η Αμαζόνα με το άλογό της.