Κυπαρίσσι : Ένα πολύτιμο δέντρο με μακραίωνη παράδοση

Το κυπαρίσσι είναι επίσης άρρηκτα συνδεδεμένο με το πένθος και συνήθως φυτεύεται και απαντάται στα κοιμητήρια. Ήδη από την αρχαία Ελλάδα ήταν αφιερωμένο στον Πλούτωνα, το θεό του Κάτω κόσμου. Το γιατί το δέντρο αυτό κατέληξε να θεωρείται σύμβολο του πένθους εξηγείται από ένα αρχαίο μύθο που εξηγεί τη δημιουργία του. Σύμφωνα με τον μύθο αυτό ο Κυπάρισσος ήταν ένας όμορφος νέος από την Κέα, που του άρεσε να ασχολείται με το κυνήγι. Ο θεός Απόλλωνας που του έτρεφε ιδιαίτερη συμπάθεια του δώρισε ένα εξημερωμένο ιερό ελάφι. Μια μέρα, ενώ κυνηγούσε, χτύπησε θανάσιμα το αγαπημένο του ελάφι νομίζοντας πως ήταν κάποιο θήραμα. Όταν ο Κυπάρισσος αντιλήφθηκε πως σκότωσε τον πιστό του φίλο θέλησε να αυτοκτονήσει. Ο θεός Απόλλωνας όμως λυπήθηκε τον νεαρό και τον μεταμόρφωσε στο ομώνυμο δέντρο. Ο Κυπάρισσος ζήτησε ως μόνη χάρη τα δάκρυα του να κυλούν για πάντα ως ένδειξη του πένθους και της θλίψης του για τον χαμό του αγαπημένου του φίλου. Το ρετσίνι που κυλάει από το δέντρο συμβολίζει αυτά τα δάκρυα του νεαρού κυνηγού. Από την άλλη η σουβλερή άκρη του συμβολίζει το ακόντιο με το οποίο σκότωσε το ελάφι.

Με αυτό τον μύθο λοιπόν το κυπαρίσσι καθιερώθηκε ως το δέντρο του πένθους . Οι αρχαίοι Έλληνες συνήθιζαν να κρεμούν κλαδιά κυπαρισσιού στις εξώπορτες τους μετά το θάνατο ενός αγαπημένου τους προσώπου ή με αυτά στόλιζαν τα σώματα των νεκρών. Στην αρχαία Αίγυπτο το ξύλο του χρησιμοποιείτο στην κατασκευή φερέτρων.

Η χρήση του κυπαρισσιού για πένθιμο σκοπό διατηρήθηκε και στα χριστιανικά χρόνια. Το κυπαρίσσι αποτελεί το κατεξοχήν δέντρο που φυτεύεται στα κοιμητήρια και στις αυλές των εκκλησιών και των μοναστηριών. Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση από το ξύλο του κυπαρισσιού ήταν φτιαγμένος ο σταυρός πάνω στον οποίο μαρτύρησε ο Χριστός, ενώ μια άλλη άποψη αναφέρει πως το κυπαρίσσι συνδέει τη γη με τον ουρανό και βοηθά τις ψυχές να ανέβουν στα επουράνια. Ασφαλώς η ύπαρξη των κυπαρισσιών σε τέτοια μέρη έχει και πιο χρηστικό χαρακτήρα, καθώς με την ωραία τους ευωδιά εξαφανίζουν τις ανεπιθύμητες μυρωδιές.

Στην Κύπρο το κυπαρίσσι υπήρχε από αρχαιοτάτους χρόνους . Μαζί με άλλα είδη δέντρων όπως ο δρυς, ο κέδρος, τα πεύκα, ο πλάτανος σχημάτιζαν πολύ πυκνά δάση. Σήμερα τα σημαντικότερα δάση κυπαρισσιού εντοπίζονται στην οροσειρά του Πενταδακτύλου, ενώ μικρές συστάδες κυπαρισσιού βρίσκονται και σε άλλες περιοχές του νησιού, όπως στην περιοχή των Λαγουδερών, στο δάσος της Λεμεσού, στο φαράγγι του Άβακα στον Ακάμα, στον Κάθηκα, στους Τρούλλους και αλλού. Αιωνόβια δέντρα κυπαρισσιού συναντώνται στη Νήσου, στη Σαλαμιού, στην εκκλησία του Αγίου Νικόλα στον Κάθηκα, στην εκκλησία της Παναγίας του Τοχνιού.

Μάλιστα σχετικά με το κυπαρίσσι που βρίσκεται στον Κάθηκα επικρατεί μια παράδοση που αναφέρει πως κάποτε είχε περάσει από το χωριό ο Άγιος Νικόλας, ο οποίος έψαχνε ένα δέντρο για να ξαποστάσει. Αφού δεν βρήκε δέντρο, κάθισε στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το κυπαρίσσι και όταν σηκώθηκε για να φύγει, άνοιξε με το μπαστούνι του μια τρύπα και παρακάλεσε το Θεό να φυτρώσει ένα δέντρο για να μπορούν οι περαστικοί να ξεκουράζονται κάτω από τον ίσκιο του. Από τότε λοιπόν το συγκεκριμένο κυπαρίσσι θεωρείται ιερό και προστατευόμενο. Μια άλλη επίσης παράδοση συνδέει το κυπαρίσσι με τη χαμένη εικόνα της Παναγίας της Τσαμπίκας. Η συγκεκριμένη εικόνα βρισκόταν στο μοναστήρι της Παναγίας του Κύκκου και με ένα θαυματουργό τρόπο βρέθηκε στο βουνό Ζαμβύκη στη Ρόδο. Την βρήκε ένας βοσκός να φωτίζεται μέσα σε ένα κυπαρίσσι . Όσες φορές και εάν επιχείρησαν να επιστρέψουν την εικόνα στον Κύκκο αυτή πάντα επέστρεφε στην Ρόδο. Από τότε στην περιοχή όπου ανευρέθηκε η εικόνα κτίστηκε παρεκκλήσι και μοναστήρι αφιερωμένα στην Παναγία την Τσαμπίκα (= τσάμπα στη διάλεκτο της Ρόδου σημαίνει σπίθα). Το κυπαρίσσι σώζεται μέχρι και σήμερα και στη ρίζα του υπάρχει μια τρύπα που σε πολύ τακτά χρονικά διαστήματα βγάζει ζεστό και κρύο αέρα.

Τέλος πολλά τοπωνύμια στην Κύπρο πήραν την ονομασία τους από το κυπαρίσσι που φυτρώνει στις τοποθεσίες τους, όπως η κορφή του Κυπαρισσόβουνου στον Πενταδάκτυλο, η Κυπαρισσιά μια τοποθεσία νοτιοδυτικά του χωριού Πάνω Ακουρδάλια, το Σιλλάδιν της Κυπαρισσιάς, τοποθεσία βόρεια του χωριού Πάνω Παναγιά, η Κυπαρίσσια που αποτελεί κορυφή λόφου μέσα στο δάσος της Λεμεσού κ.α.