Ελάχιστοι μας διαβάζουν
Ελάχιστοι ξέρουν την γλώσσα μας,
Μένουμε αδικαίωτοι και αχειροκρότητοι
Σ’ αυτή τη μακρινή γωνιά,
Όμως αντισταθμίζει που γράφουμε ελληνικά
«Έλληνες Ποιητές» , Κ. Μόντης
Στο ποίημα «Έλληνες Ποιητές» ο Κώστας Μόντης με ένα αίσθημα πικρίας και μελαγχολίας αναφέρεται στους Έλληνες ποιητές, οι οποίοι είναι απομονωμένοι και η αξία τους δεν μπορεί να αναγνωριστεί από τον υπόλοιπο κόσμο. Και όμως η ποίηση του Κώστα Μόντη κατόρθωσε να περάσει τα στενά σύνορα της Κύπρου και της Ελλάδας και να ταξιδέψει ως την άλλη άκρη του κόσμου. Από το 2010 στο Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού δεσπόζει η προτομή του ποιητή, τα ποιήματα του οποίου διδάσκονται στο Τμήμα Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου. Τα έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες, ενώ ιδιαίτερη διάκριση αποτέλεσε το 1980 η βράβευση του με τον τίτλο του «δαφνοστεφούς ποιητή» από την Παγκόσμια Ακαδημία Τεχνών και Γραμμάτων. Το 1984 προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Άλλες αξιόλογες διακρίσεις αποτέλεσαν η ανακήρυξη του ως Επίτιμος Διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου (1997), ενώ ανάλογη τιμή δέχτηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών το 2001.
Προτομή Κώστα Μόντη στο Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού
Ο Κώστας Μόντης αποτελεί από τους σπουδαιότερους σύγχρονους συγγραφείς. Γεννήθηκε το 1914 στην Αμμόχωστο. Αποφοίτησε από το Παγκύπριο Γυμνάσιο και στη συνέχεια πήγε στην Αθήνα για να σπουδάσει νομικά και πολιτικές και οικονομικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Επιστρέφοντας από τις σπουδές του στην Κύπρο το 1937 αναγκάστηκε αρχικά να εργαστεί ως υπάλληλος μεταλλευτικής εταιρείας, γιατί η αγγλική αποικιακή κυβέρνηση δεν αναγνώριζε το ελληνικό πτυχίο για την εξάσκηση του επαγγέλματος του δικηγόρου. Μετέπειτα εργάστηκε ως δημοσιογράφος και ως εκδότης εφημερίδων και περιοδικών. Μαζί με τους Αχιλλέα Λυμπουρίδη και Φοίβο Μουσουλίδη ίδρυσε το 1942 το πρώτο επαγγελματικό θέατρο της Κύπρου, το «Λυρικό», για τις ανάγκες του οποίου έγραψε πολλές επιθεωρήσεις και θεατρικά. Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα 1955-59, υπήρξε μέλος της ΕΟΚΑ και είχε την πολιτική καθοδήγηση των μελών της στη Λευκωσία. Υπήρξε παντρεμένος με την Έρση Παντελή Κωνσταντίνου, με την οποία απέκτησε τρεις γιους και μια κόρη. Ο ποιητής πέθανε την 1η Μαρτίου του 2004.
Με τη σύζυγο του Έρση
Αγνός πατριώτης, υμνητής του οικουμενικού Ελληνισμού, αφοσιωμένος οικογενειάρχης ο Μόντης δεν υπήρξε από τους δημιουργούς που ζούσαν απομονωμένοι και αποστασιοποιημένοι από την κοινωνία και τα προβλήματά της. Αντιθέτως υπήρξε μια πολύπλευρη προσωπικότητα που έλαβε μέρος στους εθνικούς αγώνες, ασχολήθηκε με το θέατρο, λάμβανε μέρος στα κοινά και του άρεσε να παρευρίσκεται σε οικογενειακές συνάξεις. Στα έργα του αποτυπώνονται τα προσωπικά του βιώματα, αλλά και οι προβληματισμοί του για την κοινωνία.
Στα ποιήματα του ερωτικά, κοινωνικά, πολιτικά αποτυπώνονται όλα τα νοήματα του κόσμου της Κύπρου. Τα «Γράμματα στη μητέρα» αποτελούν τρεις αυτόνομες ποιητικές συνθέσεις, οι οποίες γράφτηκαν σε τρεις διαφορετικές περιόδους. Στο έργο του αυτό απευθύνεται στην πραγματική του μητέρα, την Καλομοίρα. Δυο χρόνια πριν το θάνατο της μητέρας του χάνει τα δυο του αδέλφια και τέσσερα χρόνια αργότερα τον πατέρα του. Αυτά τα βιώματα του επηρεάζουν το ψυχικό κόσμο του ποιητή και συνεπώς την ποιητική του δημιουργία.
Ένα άλλο τραγικό γεγονός που επηρεάζει την πορεία της ποίησης του είναι η τουρκική εισβολή του 1974. Ο πόνος της προσφυγιάς υπάρχει διάχυτος στο ποιητικό του έργο. Μερικά από τα ποιήματα του μελοποιούνται από το μουσικοσυνθέτη και προσωπικό του φίλο Μάριο Τόκα.
«Είναι δύσκολο να πιστέψω πως
μας τους έφερε η θάλασσα της Κερύνειας,
είναι δύσκολο να πιστέψω πως
μας τους έφερε η αγαπημένη θάλασσα της Κερύνειας.»
(Στιγμές της Εισβολής)
Το 1987, με χορηγία του Ιδρύματος Λεβέντη, εξεδόθησαν σε τρεις τόμους τα «Άπαντα» του και σε ένα τόμο τα «Θεατρικά». Αξίζει να αναφερθεί πως από το 2012 λειτουργεί το Κοινωφελές, Επιστημονικό και Πολιτιστικό ίδρυμα Κώστας Μόντης , ενώ το 2014 ανακηρύχτηκε στην Κύπρο ως έτος Κώστα Μόντη, με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από την γέννηση του και δέκα χρόνων από τον θάνατό του.
