Η χαρουπιά αποτελεί από την αρχαιότητα ένα πολύ κοινό δέντρο στην Κύπρο. Και όμως αυτό το κοινό δέντρο αποτέλεσε στο παρελθόν το προϊόν με τις μεγαλύτερες γεωργικές εξαγωγές του νησιού και παράλληλα για κάποια χωριά αποτέλεσε την κυριότερη γεωργική δραστηριότητα και την κυριότερη πηγή εισοδήματος. Η χαρουπιά ή αλλιώς τερατσιά, όπως είναι γνωστό το δέντρο αυτό στην Κύπρο, αποτέλεσε ένα μοναδικό πανάκριβο θησαυρό που έδωσε την δυνατότητα στους κατοίκους του νησιού να αναπτυχθούν κοινωνικοοικονομικά και πολιτιστικά.
Η επιστημονική ονομασία της χαρουπιάς είναι Ceratonia Siliqua. H κυπριακή ονομασία τερατσιά προήλθε από την αρχαία ελληνική ονομασία κερατέα που αναφέρεται στην μορφή του καρπού του δέντρου που θυμίζουν το κέρατο της κατσίκας. Η χαρουπιά είναι ένα μεγάλο δέντρο ύψους 6 με 10 μέτρων, αειθαλές, μακρόβιο, αυτοφυές σε περιοχές της Μεσογείου. Το δέντρο αυτό αρχίζει να καρποφορεί συνήθως μετά τον 7ο χρόνο καλλιέργειας του. Ο καρπός της χαρουπιάς μπορεί να χρησιμοποιήθηκε ευρέως ως ζωοτροφή, εντούτοις σε δύσκολες περιόδους πολέμων και λιμών, έθρεψε και πολλούς ανθρώπους, όταν τα άλλα τρόφιμα ήταν δυσεύρετα.
Άλλωστε τα χαρούπια έχουν υψηλή διατροφική αξία. Η μεγάλη τους περιεκτικότητα σε σάκχαρα τα καθιστούν ιδιαίτερα θρεπτικά και τονωτικά. Επιπλέον περιέχουν πρωτεΐνη, υψηλά επίπεδα φυσικών αντιοξειδωτικών ενώσεων και ορισμένα σημαντικά ιχνοστοιχεία, όπως κάλιο, μαγνήσιο, ασβέστιο, σίδηρο κ.α. Το χαρούπι είναι ακόμη γνωστό για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες, αφού δρα ως στυπτικό, καταπραϋντικό και καθαρτικό και είναι ειδικό για τη θεραπεία της διάρροιας στα νήπια. Επίσης όταν βράζεται το χαρούπι παράγεται ένα παχύρευστο υγρό, που μοιάζει με μέλι (χαρουπόμελο), και που παρόλο που έχει γλυκιά γεύση και παραπέμπει στην σοκολάτα, εντούτοις έχει υψηλότερη διατροφική αξία από τη σοκολάτα, λιγότερα λιπαρά και δεν περιέχει καφεΐνη. Στην Κύπρο με το χαρουπόμελο κατασκευάζεται το γνωστό παστέλι. Αλέθοντας το χαρούπι παρασκευάζεται ένα είδος αλευριού, με γλυκιά γεύση, που χρησιμοποιείται για την παρασκευή ψωμιού, παξιμαδιών, κέικ και μπισκότων.
Στην Κύπρο η χαρουπιά απαντάται σε πολλές περιοχές και αποτελεί ένα χαρακτηριστικό είδος βλάστησης του παραλιακού και ημιορεινού κυπριακού τοπίου. Σε παλαιότερες εποχές το δέντρο αυτό καλλιεργείτο εκτεταμένα και κατά την περίοδο του 1960, η Κύπρος αποτελούσε την τρίτη χώρα παγκοσμίως στην παραγωγή και εξαγωγή χαρουπιού, ενώ τα κυπριακά χαρούπια θεωρούνταν τα καλύτερα στον κόσμο, λόγω της υψηλής περιεκτικότητας τους σε ζάχαρη. Η ακμάζουσα αυτή βιομηχανία σταμάτησε απότομα με την τουρκική εισβολή του 1974,όπου χάθηκαν σημαντικές εκτάσεις χαρουπόδεντρων και η παραγωγή χαρουπιών μειώθηκε σημαντικά.
Πρόσφατα το Πανεπιστήμιο της Κύπρου σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών, το Γενικό Χημείο του Κράτους και το Τμήμα Γεωργίας, και με την εξασφάλιση ευρωπαϊκών κονδυλίων, ξεκίνησε ένα φιλόδοξο έργο που στοχεύει στη δημιουργία του μεγαλύτερου φυσικού χαρουπόδασους της Κύπρου, με τη καλλιέργεια 40.000 χιλιάδων χαρουπιών. Το χαρούπι θεωρείται ένα προϊόν που παρουσιάζει συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση παγκοσμίως εξαιτίας των φαρμακευτικών φυσικών ιδιοτήτων του, και όχι μόνο, ενώ παράλληλα είναι κατάλληλο για μια αειφόρο γεωργία, καθώς απαιτεί ελάχιστη ανθρώπινη παρέμβαση και ελάχιστες χημικές παρεμβάσεις, όπως είναι τα φυτοφάρμακα, τα λιπάσματα κ.α. Στο επίκεντρο της έρευνας βρίσκονται οι παιδικές τροφές και ένας από τους κυριότερους στόχους του Πανεπιστημίου Κύπρου είναι η δημιουργία ενός εργοστασίου υψηλής τεχνολογίας για την παρασκευή παιδικών τροφών που έχουν ως βάση τους το χαρούπι, για παιδιά που πάσχουν από παλινδρόμηση. Το μεγαλεπήβολο αυτό έργο, το οποίο έχει ήδη ξεκινήσει, έχει ως στόχο να προσεγγίσει την παραγωγή χαρουπιών μέσα από μια σύγχρονη επιστημονική ματιά και τη δημιουργία σύγχρονων νέων προϊόντων, τα οποία θα μπορούν να προωθηθούν στη διεθνή αγορά.
Για όσους ενδιαφέρονται να γνωρίσουν την ιστορία του χαρουπιού στην Κύπρο και παράλληλα να γνωρίσουν με ένα βιωματικό τρόπο την παραδοσιακή μέθοδο παρασκευής χαρουπόμελου και παστελιού, όπως διασώθηκε από γενιά σε γενιά, μπορούν να επισκεφθούν το Μουσείο Χαρουπιού και Παστελοποιείο στο χωριό Ανώγυρα, της επαρχίας Λεμεσού.
Τέλος αξίζει να αναφερθεί πως το χαρούπι ( αρχαία ελληνική λέξη κεράτιον) έδωσε την ονομασία του στο καράτι, μονάδας μέτρησης του βάρους των πολύτιμων λίθων. Επειδή τα κεράτια (σπόροι χαρουπιού) έχουν την ιδιότητα να έχουν αρκετή ομοιομορφία στο μέγεθος και να διατηρούν το βάρος τους αναλλοίωτο, ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες, για αυτό και οι χρυσοχόοι και αργυροχόοι της Βενετίας τους τα χρησιμοποιούσαν ως μονάδα βάρους για τη μέτρηση του βάρους των πολύτιμων λίθων και μετάλλων.
