Αιωνόβια Δέντρα της Κύπρου

Όταν λέμε αιωνόβια δέντρα εννοούμε δέντρα ή μεγάλους θάμνους με ασυνήθιστα μεγάλες διαστάσεις και με ηλικία που ξεπερνά τους δυο με τρεις αιώνες. Τα μνημεία αυτά της φύσης αποτελούν ενδεχομένως και τα αρχαιότερα ζωντανά μνημεία του κόσμου. Μνημεία με μια ανεπανάληπτη ομορφιά που κουβαλούν τη δική τους μακρόχρονη ιστορία. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο τα πόσα έζησαν στο πέρασμα των αιώνων, που εάν είχαν φωνή θα μπορούσαν να μας τα διηγηθούν

Στην Κύπρο η επιβίωση των αιωνόβιων δέντρων υπήρξε δυσμενής εξαιτίας κυρίως της απουσίας νομοθεσίας για την προστασία τους, γεγονός που οδήγησε στην αλόγιστη ξύλευση τους. Κατά κύριο λόγο τα δέντρα που κατόρθωσαν να επιβιώσουν και να φτάσουν σε μια μεγάλη ηλικία ήταν αυτά που βρίσκονταν κοντά σε κάποιο μοναστήρι ή κάποια εκκλησία και ήταν αφιερωμένα σε κάποιο άγιο (π.χ. η τρεμιθιά στην Παναγία την Αγγελόκτιστη, η τρεμιθιά στην αγία Σολομωνή στην Κάτω Πάφο, η Περνιά της Παναγίας της Θεοσκέπαστης στον Καλοπαναγιώτη), αυτά που βρίσκονταν σε αρχαία μνημεία (π.χ. το μαχαίριον στο αρχαίο Κολόσσι, η συκομουριά στο μοναστήρι της Αγίας Νάπας κ.α.), δέντρα που βρίσκονταν μέσα στα κρατικά δάση, στα οποία υπήρχε μια σχετική νομοθεσία για την προστασία τους και τέλος αρκετά ήταν τα δέντρα που επιβίωσαν , καθώς υπήρξαν πολύτιμα για τον καρπό τους, όπως οι ελιές, οι δρύες κ.α. Μια τέτοια ελιά εντοπίζεται στην κοινότητα των Αγκλεισίδων, της επαρχίας Λάρνακας. Η συγκεκριμένη ελιά υπολογίζεται πως έχει φθάσει στο ανώτατο όριο ζωής για το είδος του που είναι τα 700 χρόνια. Στο σημείο, όπου βρίσκεται η ελιά, έχει δημιουργηθεί θεματικό μουσείο που παρουσιάζει την μακραίωνη παράδοση στην καλλιέργεια της ελιάς. 

Μέχρι σήμερα στην Κύπρο έχουν καταγραφεί περισσότερα από διακόσια αιωνόβια δέντρα, ενώ η προσπάθεια για εντοπισμό νέων συνεχίζεται. Αρκετά από αυτά τα δέντρα αποτελούν θεματοφύλακες παραδόσεων που επέζησαν δια μέσου των αιώνων. Η δημιουργία αυτών των παραδόσεων είχε να κάνει περισσότερο με την ανθρώπινη ανάγκη να εξηγήσει τις μεγάλες διαστάσεις και τη μεγάλη ηλικία αυτών των δέντρων που φάνταζε ως κάτι το υπερφυσικό και το εξωπραγματικό και για το λόγο αυτό τις πλείστες φορές συνέδεαν την ύπαρξη τους σε θειική προστασία.

Μια τέτοια παράδοση αναφέρεται στο αιωνόβιο κυπαρίσσι, το οποίο βρίσκεται λίγο έξω από τον Κάθηκα, της επαρχίας Πάφου. Σύμφωνα λοιπόν με διηγήσεις των κατοίκων της περιοχής, ο Άγιος Νικόλαος έτυχε κάποτε να περνά από την περιοχή και έψαχνε ένα δέντρο για να καθίσει να ξαποστάσει. Αφού δεν βρήκε δέντρο, κάθισε στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το κυπαρίσσι και όταν σηκώθηκε για να φύγει, άνοιξε με το μπαστούνι του μια τρύπα και παρακάλεσε το Θεό να φυτρώσει ένα δέντρο για να μπορούν οι περαστικοί να ξεκουράζονται κάτω από τον ίσκιο του. Μάλιστα τα περισσότερα κλαδιά του συγκεκριμένου δέντρου παρουσιάζονται να έχουν τη μορφή μπαστουνιού, κάτι το οποίο μπορεί εύκολα κάποιος να παρατηρήσει με μια επίσκεψη του στο σημείο.

Μια άλλη παράδοση σχετίζεται με το δέντρο Περνιά που βρίσκεται στην εκκλησία της Παναγίας της Θεοσκέπαστης, στα ανατολικά της κοινότητας του Καλοπαναγιώτη. Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση, όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στο νησί το 1570, κατέστρεψαν ολόκληρη την περιοχή της Μαραθάσας, από την οποία διασώθηκε ως εκ θαύματος μόνο η εκκλησία της Παναγίας της Θεοσκέπαστης. Πιστεύεται ότι την απέκρυψε από τους Τούρκους η μεγάλη και πυκνόφυλλη περνιά που βρισκόταν στην είσοδο της εκκλησίας και καθώς το γεγονός αυτό αποτελούσε κάτι το θαυμαστό η εκκλησία πήρε την ονομασία Θεοσκέπαστη.

Άλλη παράδοση συνδέει την έλευση της συκομουριάς στην Κύπρο, που βρίσκεται στο μοναστήρι της Παναγίας της Αγίας Νάπας, από τους ίδιους τους μοναχούς που έφτασαν στο νησί κατά τα χρόνια του Ιουστινιανού και που είχαν φέρει μαζί τους, μέσα στα κούφια ραβδιά τους, αυγά μεταξοσκώληκα. Ο Πλάτανος ηλικίας 800 ετών, που βρίσκεται στην είσοδο της εκκλησία της Αγίας Μαύρης, στο μέσο της διαδρομής των χωριών Πέρα Πεδίου και Κοιλανίου συνδέεται με την ιστορία της Αγίας Μαύρης και του Αγίου Τιμόθεου, ενώ η πελώρια υπεραιωνόβια δρυς στο βυζαντινό μοναστήρι στον Ακάμα, συνδέεται με τη θεά Αφροδίτη, καθώς σύμφωνα με την παράδοση, όταν ήθελα να ξεκουραστεί, κατά την πορεία της προς τα λουτρά της, καθόταν κάτω από αυτό το δέντρο.

Οι πιο πάνω ιστορίες αποτελούν μόνο ένα μικρό μέρος από αυτές που συνοδεύουν τα αιωνόβια αυτά δέντρα, τα δέντρα αυτά που κατόρθωσαν να επιβιώσουν μέσα από τις επιδρομές, τις λεηλασίες, των δυσμενών καιρικών συνθηκών, των αλόγιστων ενεργειών του ανθρώπου και να αποτελούν στις μέρες μας μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Για το λόγο αυτό άλλωστε αξίζουν το σεβασμό και την προστασία μας.