Την 1η Απριλίου του 1955 κυκλοφόρησε το πρώτο φυλλάδιο της ΕΟΚΑ που συνέταξε ο αρχηγός της οργάνωσης Γρίβας Διγενής και με το οποίο ενημέρωνε τον κυπριακό λαό για το σκοπό του Αγώνα καλώντας τον συγχρόνως να συμμετάσχει σε αυτόν, με σκοπό την απελευθέρωση της Κύπρου από τον αγγλικό ζυγό. Η απόφαση για διεξαγωγή ένοπλου αγώνα και η ίδρυση μιας οργάνωσης, που θα αναλάμβανε τα ηνία του, πάρθηκε έπειτα από τις αλλεπάλληλες αποτυχημένες προσπάθειες του αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, για να προωθήσει το αίτημα των Ελλήνων της Κύπρου στους διεθνείς οργανισμούς, για αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και την Ένωση με την Ελλάδα. Είχε ήδη προηγηθεί το δημοψήφισμα του 1950, όπου το 96% του λαού της Κύπρου δήλωνε τη θέληση του για ένωση του νησιού με την Ελλάδα. Ο Γρίβας είχε ήδη προετοιμάσει το έδαφος με παλαιότερες επισκέψεις του στο νησί , ενώ είχε ξεκινήσει η στρατολόγηση και η εκπαίδευση ανδρών για την στελέχωση της οργάνωσης.
Η ΕΟΚΑ , με τη σύμφωνη γνώμη του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, ξεκινά δυναμικά της δράση της το βράδυ της 31ης Μαρτίου ξημερώματα της 1ης Απριλίου με επιθέσεις σε κυβερνητικά κτίρια, αστυνομικούς σταθμούς, τον ραδιοσταθμό και σε βρετανικό στρατόπεδο της Αμμοχώστου. Πρώτος νεκρός ο μαθητής Μόδεστος Παντελής, ο οποίος σκοτώθηκε από ηλεκτροπληξία, ενώ προσπαθούσε να κόψει τα ηλεκτροφόρα σύρματα, ώστε να διακόψει το φωτισμό σε βρετανική βάση και να γίνει η επίθεση.
Η οργάνωση ξεκίνησε τη δράση της με μικρό αριθμό ανδρών και ελάχιστο οπλισμό, γρήγορα όμως αγκαλιάστηκε από το λαό. Μικροί και μεγάλοι συνεισέφεραν με το δικό τους τρόπο στον αγώνα. Αρχικά η δράση περιοριζόταν σε διαδηλώσεις, παναπεργίες, σε βομβιστικές επιθέσεις εναντίον κυβερνητικών κτιρίων, δολιοφθορές. Στόχος ήταν να προκληθεί θόρυβος και να φτάσουν κάποια μηνύματα στο εξωτερικό υποβοηθώντας με τον τρόπο αυτό τον πολιτικό αγώνα που ήδη διεξαγόταν. Το ναυάγιο όμως των διαπραγματεύσεων μεταξύ του Μακαρίου και του Άγγλου διοικητή Χάρτινγκ και η εξορία του πρώτου οδηγεί στο να ενταθεί ο αγώνας λαμβάνοντας τη μορφή ανταρτοπόλεμου.
Στα τέσσερα χρόνια του αγώνα γράφτηκαν σελίδες απίστευτου ηρωισμού. Γρηγόρης Αυξεντίου, Ευαγόρας Παλληκαρίδης, Κυριάκος Μάτσης, Φώτης Πίττας, Ιάκωβος Πατάτσος, Πετράκης Γιάλλουρος… αυτά είναι μόνο κάποια από τα ονόματα των ηρώων που με τις πράξεις τους και την αυτοθυσία τους υπερβαίνουν τα ανθρώπινα όρια, τοποθετούν το εμείς πάνω από το εγώ και θυσιάζονται για το υπέρτατο αγαθό της ελευθερίας.
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ τερματίστηκε με διαταγή του αρχηγού Διγενή, η οποία εκδόθηκε στις 9 Μαρτίου 1959. Είχε προηγηθεί ένα μήνα νωρίτερα η υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου, που αποτελούσαν ουσιαστικά και την ταφόπλακα για την οποιαδήποτε αξίωση για ένωση με την Ελλάδα. Με τις συγκεκριμένες συνθήκες η Κύπρος ανακηρύχτηκε σε ανεξάρτητο κράτος, με την τουρκοκυπριακή μειονότητα να αποκτά δικαιώματα πολύ περισσότερα από εκείνα που πραγματικά εδικαιούτο με τα δεδομένα της εποχής εκείνης, βάζοντας ουσιαστικά στο παιχνίδι των διεκδικήσεων και την Τουρκία.
Μπορεί ο αγώνας της ΕΟΚΑ να μην είχε τα επιθυμητά αποτελέσματα εντούτοις η Κύπρος του 1955-59 αποτέλεσε μια από τις ελάχιστες περιπτώσεις στις οποίες οι Βρετανοί απέτυχαν να νικήσουν σε ένα αποικιακό πόλεμο. Θα πρέπει επίσης να αναγνωριστεί πως οι αγωνιστές της οργάνωσης υπήρξαν άνθρωποι με έντονο πατριωτισμό, ανιδιοτέλεια, με αγνά ιδανικά και οι οποίοι διαθέτοντας μόνο τα συγκεκριμένα εφόδια, αγωνίστηκαν για την υπέρτατη ιδέα της ενώσεως με την Ελλάδα.
