Panagia Faneromeni in Nicosia

Ο μεγαλύτερος σε μέγεθος ορθόδοξος ναός στην εντός των ενετικών τειχών Λευκωσία και όλοι οι θησαυροί που φιλοξενεί

Ο Ιερός Ναός Παναγίας Φανερωμένης βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της Λευκωσίας και είναι ο μεγαλύτερος σε μέγεθος ορθόδοξος ναός στην εντός των ενετικών τειχών Λευκωσία. Στο χώρο που είναι κτισμένος ναός υπήρχε τα μεσαιωνικά χρόνια ορθόδοξο γυναικείο Μοναστήρι και οι μοναχές του ήταν υφάντριες μεταξωτών. Το μοναστήρι πιθανότατα να διαλύθηκε μετά την κατάληψη της Λευκωσίας από τους Τούρκους το 1571 και ο ναός του μετατράπηκε σε ενοριακό. Η παράδοση αναφέρει, ότι οι Τούρκοι επιχείρησαν να μετατρέψουν το ναό σε τζαμί. Εγκατέλειψαν όμως την προσπάθεια τους γιατί οι ιμάμηδες που τοποθετούνταν πέθαιναν σε σύντομο χρονικό διάστημα από την ανάληψη των καθηκόντων τους.

Ο προηγούμενος ναός κτίστηκε 1715 όπως αναφέρει μαρμάρινη επιγραφή. Με την σημερινή μορφή της κτίστηκε το 1872-73. Τα εγκαίνια του σημερινού ναού έγιναν στις 5 Ιουνίου 1911, από τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Κύριλλο Β΄. Ο ναός είναι του τύπου τρίκλιτης βασιλικής με τρούλλο που έχει φανότρουλλο και με στοιχεία από τη δυτική αρχιτεκτονική. Αφιερώθηκε στην Παναγία Φανερωμένη γιατί σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα φανερώθηκε στα ερείπια του ναού που είχε καταστραφεί. Η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης χρονολογείται στον 14° αιώνα. Απεικονίζει την Παναγία στον τύπο της Οδηγήτριας. Δεξιά και αριστερά σε πλαίσιο εικονίζονται οι έξι άγιοι υμνογράφοι που ύμνησαν την Θεοτόκο. Σύμφωνα με τις επιγραφές που φέρει η εικόνα θεωρείτο βροχοποιός. Η εικόνα φυλάσσεται εντός του ιερού Βήματος και εκτίθεται στον κυρίως ναό για προσκύνηση κατά τις θεομητορικές γιορτές. Στο εικονοστάσιο βρίσκεται αντίγραφο της εικόνας, έργο του 1924 του ζωγράφου Αδαμάντιου Διαμαντή.

Οι λίγες τοιχογραφίες που κοσμούν το ναό είναι εξαίρετης ζωγραφικής τέχνης του Κύπριου ζωγράφου Ιωάννη Κισσόνεργη και χρονολογούνται από το 1929. Στον τρούλλο απεικονίζονται στο κέντρο ο Θεός Πατήρ Παντοκράτωρ, στον κύλινδρο του τρούλλου προφήτες και στα τρίγωνα του τρούλλου οι τέσσερεις Ευαγγελιστές. Στην κόγχη του ιερού Βήματος είναι ζωγραφισμένη η Παναγία Πλατυτέρα των Ουρανών στον τύπο της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας. Το εικονοστάσιο του ναού είναι ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο. Έχει παραστάσεις από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη και χρονολογείται στον 18° – 19° αιώνα. Οι εικόνες που βρίσκονται τοποθετημένες στο εικονοστάσιο χρονολογούνται από το 16° αιώνα μέχρι τον 20° αιώνα.

Ο άμβωνας φέρει τις εικόνες των τεσσάρων Ευαγγελιστών τις οποίες ζωγράφισε ο Κύπριος ζωγράφος Αδαμάντιος Διαμαντής το 1928. Ο δεσποτικός θρόνος όπως και η Αγία Τράπεζα είναι δείγματα εξαίρετης ξυλογλυπτικής. Η Αγία Τράπεζα φέρει παραστάσεις από τα Θεία Πάθη και πάνω της είναι τοποθετημένο αργυρό αρτοφόριο, ένα από τα ωραιότερα δείγματα αργυροχοΐας του 20ου αιώνα. Η επτακάνδυλος, τριφουρένια, ασημένια κανδύλα, που είναι κρεμμασμένη στο μέσο του ναού, κατασκευάστηκε το 1856 με χρήματα που λήφθηκαν από το ασήμι που χάρισε ο Κουτσιούκ Μεχμέτ πασάς στο ναό μετά τη θαυματουργική επέμβαση της Παναγίας που τον εμπόδισε να μετατρέψει το ναό σε τζαμί.

Γύρω από το ναό υπάρχουν τα κτίρια του Παρθεναγωγείου Φανερωμένης, της Βιβλιοθήκης Φανερωμένης, τα OXEN Κατηχητικά σχολεία, τα γραφεία του ναού και το Μαυσωλείο των Κυπρίων Εθνομαρτύρων. Επίσης γύρω από το ναό υπάρχουν υδρορροές, θαυμάσιας τέχνης που κατασκευάστηκαν από Κύπριους λιθογλύπτες. Οι υδρορροές απεικονίζουν συγκεκριμένους συμβολισμούς με μορφές ανθρώπων και ζώων και παίρνουν τη Θεματογραφία τους από τα γοτθικά μνημεία της Κύπρου.