Παναγία του Μουτουλλά, ο ναός που στην αγιογράφησή του παντρεύει στοιχεία από κάθε γωνιά του βυζαντινού ελληνισμού.
Το επίσημο όνομα του ναού είναι Υπεραγία Θεοτόκος του Γερακιώτη, από τον κτήτορα του ναού Ιωάννη Γερακιώτη. Το όνομα Παναγία του Μουτουλλά οφείλεται στο δεύτερο επίθετο του κτήτορα, Μουτουλλάς. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που βρίσκεται στο Ιερό Βήμα, ο ναός χτίστηκε το 1280 ως οικογενειακό παρεκκλήσι. Στην επιγραφή απεικονίζονται ο Ιωάννης Μουτουλλάς και η σύζυγός του Ειρήνη να κρατούν ομοίωμα του ναού.
Η τοιχοδομία του ναού είναι από μεγάλους ακανόνιστους λίθους. Η στέγη του είναι δίρριχτη, επικλινής, με επίπεδα κεραμίδια, κατασκευασμένη από ξύλο της περιοχής. Τέτοιες στέγες είναι πολύ κοινές στους ναούς του Τροόδους λόγω της εύκολης και φθηνής κατασκευής τους. Η εκκλησία της Παναγίας του Μουτουλλά είναι η παλαιότερη εκκλησία της Κύπρου με αμφικλινή ξύλινη στέγη.
Όλες οι τοιχογραφίες του Ιερού Βήματος και του κυρίως ναού είναι του 1280, έγιναν δηλαδή αμέσως μετά την κατασκευή του ναού. Διακρίνονται για την γραμμική τους λιτότητα, την περιορισμένη χρωματική κλίμακα και τις κακές αναλογίες των μορφών. Τα κορμιά είναι κοντόχοντρα, τα κεφάλια δυσανάλογα με τα σώματα, τα μάτια ορθάνοιχτα με τονισμένη την κόρη. Ο ζωγράφος είναι άγνωστος , η τεχνοτροπία του όμως μαρτυρά επιδράσεις από βυζαντινά πρότυπα του 12ου αι. και τη σύγχρονή του δυτική ζωγραφική. Υπάρχουν επίσης στοιχεία της ζωγραφικής που αναπτύχθηκε στα σταυροφορικά κρατίδια της Ανατολής, στην Καππαδοκία, την Κρήτη και γενικά σε απομακρυσμένους ελληνικούς τόπους. Μερικά από τα στοιχεία αυτά συναντώνται και στα ερημητήρια της Απουλίας και τις εκκλησίες της Καλαβρίας στην Κάτω Ιταλία.
Το εικονογραφικό πρόγραμμα εμφανίζει αρκετές πρωτοτυπίες, όπως η παράσταση του καβαλάρη στρατιωτικού Αγίου Χριστοφόρου, το επίθετο «Ο ΚΑΠΠΑΔΟΣ» στην εικόνα του καβαλάρη Αγίου Γεωργίου, τα δυο περιελιγμένα όρθια φίδια στην παράσταση του Ευαγγελισμού κ.ά. Η εικόνα των Επτά Κοιμωμένων Παίδων της Εφέσου στην ανατολική πλευρά του βορείου εξωτερικού τοίχου είναι μοναδική στην Κύπρο.
Οι μοναδικές αγιογραφίες που δεν ανήκουν στο 1280 αλλά χρονολογούνται στο τέλος του 14ου – αρχές του 15ου αιώνα είναι αυτές της Υπαπαντής στο νότιο τοίχο και της μεγάλης σύνθεσης της Δευτέρας Παρουσίας στο εξωτερικό του βορείου τοίχου. Από τον Δεκέμβριο του 1985 η εκκλησία βρίσκεται στον κατάλογο των μνημείων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Unesco .
Σήμερα η είσοδος στον ναό είναι δωρεάν. Για την επίσκεψή σας θα πρέπει να συνεννοηθείτε με τον υπεύθυνο, τον οποίο θα βρείτε στο καφενείο του χωριού.
