Το ασκητήριο και η εκκλησία του Αγίου Σωζόμενου βρίσκονται στον ομώνυμο οικισμό, ανάμεσα στις κοινότητες της Ποταμιάς και του Γερίου , στην επαρχία Λευκωσίας. Άλλωστε αποτελούσε σύνηθες στην Βυζαντινή περίοδο, αλλά και μεταγενέστερα, στην περιοχή, όπου ασκήτευε κάποιος άγιος, να δημιουργείται στην πορεία ένας οικισμός και μια εκκλησία, στα οποία δινόταν η ονομασία του αγίου.
Ο Άγιος Σωζόμενος θεωρείται ως ένας από τους τριακόσιους Αλαμάνους που ήλθαν στην Κύπρο από την Παλαιστίνη και ασκήτεψαν σε διάφορα μέρη του νησιού. Για τον Άγιο Σωζόμενο δεν υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες. Ο χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς αναφέρει πως ο Σωζόμενος υπήρξε Άγιος που ασκήτευσε κοντά στο χωριό της Ποταμιάς.
Το ασκητήριο του Αγίου βρίσκεται στα βορειοδυτικά του χωριού Άγιος Σωζόμενος. Αποτελεί ένα λαξευμένο βράχο στο βάθος του οποίου βρίσκεται ο τάφος του Αγίου που λαξεύτηκε από τον ίδιο. Αργότερα το ασκητήριο μετατράπηκε σε ναό με τη βορειανατολική γωνιά του σπηλαίου να χωρίζεται με ξύλινο περίφραγμα και να χρησιμεύει σαν Ιερό Βήμα. Σε ολόκληρο το σπήλαιο υπάρχουν σπαράγματα τοιχογραφιών, που χρονολογούνται από τον 11ο μέχρι και τον 16ο αιώνα. Σε ορισμένα σημεία εντοπίζονται μέχρι και τρία στρώματα τοιχογραφιών. Δυστυχώς αρκετές τοιχογραφίες με την πάροδο του χρόνου έχουν καταστραφεί και σε αυτό συνέτεινε και η χρήση του ασκητηρίου ως μάντρα από τους βοσκούς της περιοχής. Χαρακτηριστικό όλων των τοιχογραφιών είναι η απουσία των ματιών, καθώς οι Τούρκοι κάτοικοι του χωριού φρόντισαν να τα καταστρέψουν. Αρκετές από τις τοιχογραφίες παρουσιάζουν σκηνές από τη ζωή και τα θαύματα του Αγίου Σωζόμενου.
Σε κοντινή απόσταση από το ασκητήριο του Αγίου βρίσκεται ένα ομώνυμο εκκλησάκι , το οποίο πιθανολογείται πως κτίστηκε μεταξύ του 15ου με 16ου αιώνα. Πρόκειται για μια μονόκλιτη πετρόκτιστη εκκλησία με ξυλόστεγη κεραμοσκεπή στέγη. Στο εσωτερικό της διακρίνεται η τοιχογραφία της Παναγίας με το Χριστό. Πιθανότατα να υπήρξαν και άλλες τοιχογραφίες, οι οποίες καταστράφηκαν με την πάροδο του χρόνου.
Η εκκλησία και το ασκητήριο αποτελούν απομεινάρια του καταστρεμμένου και εγκαταλελειμμένου, από το 1974, χωριού του Αγίου Σωζόμενου.
