Η Κύπρος είναι ιδιαιτέρως γνωστή για τα παλαιοντολογικά της ευρήματα. Οι αρχαιότερες παρουσίες θηλαστικών στην Κύπρο είναι νάνοι ιπποπόταμοι, ελέφαντες και ορισμένα είδη αρουραίων και νυκτερίδων. Τα ζώα αυτά εμφανίσθηκαν κατά το ύστερο Πλειστόκαινο, δηλ. πριν από 250.000 - 100.000 χρόνια, και έφτασαν στην Κύπρο από γειτονικές ακτές είτε κολυμπώντας είτε επιπλέοντας πάνω σε κορμούς δέντρων.
Με την εγκατάστασή τους στο νησί υπέστησαν μεγάλες εξελικτικές αλλαγές προκειμένου να προσαρμοστούν στο νέο τους περιβάλλον. Η σημαντικότερη αλλαγή ήταν ο νανισμός, φαινόμενο που παρατηρείται και σε άλλα νησιά της Μεσογείου (Κρήτη, Σαρδηνία, Ρόδο, Σικελία κλπ). Το μικρό πλέον σωματικό μέγεθος τους έδωσε μεγαλύτερη ευκινησία και προσαρμοστικότητα στο σχετικά ορεινό κυπριακό περιβάλλον με τις περιορισμένες πηγές τροφής. Οι νάνοι ιπποπόταμοι (Phanurios minor) είχαν πάρα πολύ μικρό μέγεθος. Το μήκος τους έφτανε το 1,50 μέτρο και το ύψος τους το 0,75μ. Επιπλέον είχαν και άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως το σχήμα της σιαγόνας, τη θέση των ματιών και της μύτης, το μέγεθος των άκρων, το πέλμα των ποδιών, τα οποία υποδηλώνουν ότι περισσότερο περπατούσαν παρά κολυμπούσαν. Οι νάνοι ελέφαντες (Elephas Cypriotes) είχαν ύψος γύρω στο ένα μέτρο και ζύγιζαν περίπου 200 κιλά. Τα απολιθώματα των ιπποποτάμων είναι πολύ περισσότερα από αυτά των ελεφάντων Τα ευρήματα δείχνουν ότι ο άνθρωπος της τότε εποχής κυνηγούσε τα ζώα αυτά, πιθανόν δε να συνέβαλε στην εξαφάνιση τους.
Απολιθώματα νάνων ιπποποτάμων και ελεφάντων έχουν βρεθεί σε περισσότερες από 40 θέσεις της Κύπρου και, κυρίως, σε σπήλαια στους πρόποδες του Πενταδακτύλου, καθώς και στην περιοχή της Ξυλοφάγου. Στην Αγία Νάπα έχει αποκαλυφθεί μεγάλος αριθμός απολιθωμένων οστών πυγμαίων ιπποποτάμων, καθώς και λίγων που ανήκουν σε μικρό σαρκοφάγο ζώο (genetta plesictoides) και σε πουλιά.
Στην περιοχή «Αετόκρεμμος», στο Ακρωτήρι Λεμεσού, βρέθηκαν οστά ιπποποτάμων και ελεφάντων μαζί με υπολείμματα άλλων ζώων, όπως πουλιών, φιδιών, θαλασσίων οστράκων και ψαριών. Σε πολλά μέρη της Κύπρου τα απολιθωμένα οστά των ζώων αυτών θεωρήθηκαν από τους κατοίκους οστά αγίων ή μαρτύρων. Γι' αυτό τα σπήλαια μέσα στα οποία ανευρέθηκαν μετατράπηκαν σε εξωκλήσια ή ακόμα κτίστηκαν μικρές εκκλησίες στην περιοχή. Οι άγιοι στους οποίους αποδόθηκαν τα οστά, είναι συνήθως οι Άγιοι Σαράντα, ο Άγιος Φανούριος, οι Άγιοι Φανέντες ή Φανώντες. Σε άλλες περιπτώσεις τα απολιθώματα των ζώων αυτών αποδόθηκαν σε υπολείμματα δρακόντων, γι' αυτό και προέκυψαν τοπωνύμια όπως Δρακοντόσπηλιος, Δρακοντότρυπα, Δρακοντοβούναρο, Σπηλιά του Δράκου, Δρακοντιά κ.τ.λ.
Σχετικά Άρθρα.
Μουσείο Θάλασσας
Τσιρίδειο Ίδρυμα. Ενα παλαιοντολογικό μουσείο στην Κύπρο
