«Ήταν ένα μικρό καράβι» Μία ιστορία κανιβαλισμού πίσω από ένα παιδικό τραγούδι.

Ήταν ένα μικρό καράβι..

Στις 17 Ιουνίου 1816 σαλπάρουν από την πόλη Ροσφόρ της Γαλλίας τέσσερα πλοία με προορισμό το λιμάνι Πόρ Λουί της Σενεγάλης. Τα πλοία αυτά ήταν το μπρίκι Argus, το ανεφοδιαστικό Loire, η κορβέτα Echo και η φρεγάτα Medusa. Στη Μέδουσα επέβαινε και ο νέος κυβερνήτης της Σενεγάλης, που ως τότε ήταν βρετανική αποικία, Ζυλιέν-Ντεζιρέ Σμαλτζ με την σύζυγό του. Συνολικά το πλοίο είχε 400 επιβάτες και 160 άτομα πλήρωμα. Καπετάνιος του πλοίου ήταν ο Υγκ Ντυρουά ντε Σωμερύ, ένας εντελώς άπειρος κυβερνήτης που είχε να ταξιδέψει στην ανοιχτή θάλασσα περισσότερα από 20 χρόνια. Η γνωριμία του με τον αδελφό του Γάλλου βασιλιά όμως ήταν αρκετή για να του δώσει τη θέση του πλοιάρχου.

Και σε πεντέξι εβδομάδες..

Η απειρία του Σωμερύ έδειξε γρήγορα τις συνέπειές της. Το πλοίο προσάραξε στις ακτές της σημερινής Μαυριτανίας και παρά τις προσπάθειες τους οι ναυτικοί δεν κατάφεραν να το απελευθερώσουν. Δόθηκε λοιπόν εντολή εγκατάλειψης. Όμως οι σωσίβιες λέμβοι δεν ήταν αρκετές για όλους. Κι έτσι κατασκευάστηκε «η σχεδία της Μέδουσας». Πάνω της ανέβηκαν περίπου 150 άτομα. Η σχεδία δέθηκε στις άλλες λέμβους, όμως σχεδόν αμέσως τα σχοινιά κόπηκαν και έμεινε να πλέει ακυβέρνητη στη μανιασμένη θάλασσα.

Και τότε ρίξανε τον κλήρο..

Δεκατρείς ημέρες έμεινε η σχεδία στην θάλασσα, στο έλεος καταιγίδων και τεράστιων κυμάτων που έπαιρναν τους επιβάτες μακριά και τους εξαφάνιζαν. Εκτός όμως από τις καιρικές συνθήκες οι επιβάτες είχαν να αντιμετωπίσουν και την πείνα και τη δίψα, καθώς στην σχεδία δεν υπήρχαν προμήθειες. Μάλιστα, την τρίτη ημέρα, σημειώθηκε και μια μικρή ανταρσία με τους κατώτερους αξιωματικούς να σκοτώνουν ορισμένους επιβάτες. Η απελπισία των ναυαγών τους ώθησε να κάνουν το αδιανόητο: να φάνε τις σάρκες των νεκρών για να επιβιώσουν. Όταν την 13η ημέρα το πλοίο Argus εντόπισε την σχεδία βρήκε πάνω της ζωντανούς μόνο 15 ανθρώπους.

Η περιπέτεια της Μέδουσας προκάλεσε πολιτικό σκάνδαλο στη Γαλλία και έντονες συγκρούσεις μεταξύ μοναρχικών και αντιμοναρχικών. Περισσότερο σημαντικό όμως, υπήρξε η αιτία για τη δημιουργία ενός από τους πιο σημαντικούς πίνακες της εποχής. Ο ζωγράφος Τεοντόρ Ζερικώ εμπνεύστηκε από την τραγική ιστορία και ζωγράφισε τον πίνακα «Σκηνή Ναυαγίου». Για τη δημιουργία του ο Ζερικώ απομονώθηκε για οκτώ μήνες από τον κόσμο. Αφοσιώθηκε στην μελέτη και δούλευε πυρετωδώς ενάμιση χρόνο. Ερεύνησε εξαντλητικά τις λεπτομέρειες του συμβάντος και συγκέντρωσε τις μαρτυρίες των διασωθέντων από δημοσιεύσεις στον τύπο αλλά και από συνεντεύξεις που έπαιρνε ο ίδιος. Νοίκιασε ένα δωμάτιο απέναντι από το νοσοκομείο όπου είχαν μεταφερθεί οι νεκροί και οι τραυματίες της σχεδίας, ώστε να μπορέσει να μελετήσει την μορφολογία των τραυμάτων, τα αποσυντεθειμένα πτώματα, τα τσακισμένα μέλη, τις συσπάσεις των μυών. Mε την βοήθεια του ξυλουργού της Μέδουσας έφτιαξε ένα ομοίωμα της σχεδίας στο εργαστήρι του. Έφτασε στο σημείο να δεθεί στο κατάρτι μια βάρκας στην προσπάθειά του να αισθανθεί κάτι από την οδύνη των ναυαγών. Το αποτέλεσμα ήταν ένας συγκλονιστικός πίνακας, ελαιογραφία σε καμβά, με διαστάσεις 491 x 716 εκατοστά. Παριστάνεται σε πρώτο επίπεδο η σχεδία και στο βάθος αχνοφαίνεται το Argus. Οι ναυαγοί απεικονίζονται άλλοι με γυρισμένη την πλάτη τους προς το πλοίο, άλλοι να στέκονται περιμένοντας ή να προσεύχονται για τη διάσωσή τους και οι υπόλοιποι να προσπαθούν με απελπισμένες κινήσεις να τραβήξουν την προσοχή του πλοίου. Οι μορφές που παριστάνονται δεν θυμίζουν ήρωες ή μέλη της καλής κοινωνίας αλλά ανώνυμους, απλούς ανθρώπους. Στο κέντρο του πίνακα, σε πρωταγωνιστικό ρόλο, διακρίνεται ένας Αφρικανός.

Ο πίνακας εκτέθηκε το Σεπτέμβριο του 1819 στο Σαλόν του Παρισιού. Παρά τη θετική αντίδραση του βασιλιά όμως, δεν έλαβε την αποδοχή που του άξιζε από τους Γάλλους, εξαιτίας και των πολιτικών διαστάσεων που έλαβε το θέμα. Αυτό οδήγησε τον Ζερικώ στην κατάρρευση. Τον Ιούνιο του 1820 όμως ο πίνακας εκτέθηκε στο Egyptian Hall, στο Λονδίνο όπου και εκτιμήθηκε με αισθητικά κριτήρια.

Ο Ζερικώ πέθανε 5 χρόνια μετά την ολοκλήρωση του πίνακα. Λίγο καιρό μετά το έργο αγοράστηκε από κάποιους Γάλλους ευγενείς που σκόπευαν να τον τεμαχίσουν και να πουλήσουν κάθε τμήμα του ξεχωριστά. Μπροστά στον κίνδυνο αυτό το γαλλικό κράτος επενέβη και αγόρασε το έργο. Μέχρι σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου, στην πτέρυγα Sully, 2ος όροφος, αίθουσα 61. Στην επεξηγηματική επιγραφή του αναγράφεται: "Ο μοναδικός ήρωας σε αυτή την οδυνηρή ιστορία είναι η ανθρωπότητα".

Οεοεεε..

Ο πίνακας του Ζερικώ απεικόνισε τη σχεδία της Μέδουσας στην πιο τραγική της στιγμή. Οι Γάλλοι όμως μπόρεσαν να απαλύνουν αυτήν την τραγωδία κάνοντάς την παιδικό τραγουδάκι. Πρόκειται για το «il etait un petit navire», που μιλάει για ένα πλοίο που δεν είχε ταξιδέψει ποτέ ξανά και ξεκίνησε για ένα μεγάλο ταξίδι στη Μεσόγειο. Όμως τα τρόφιμα γρήγορα σώθηκαν. Τότε οι ναύτες έριξαν κλήρο για να δουν ποιος θα φαγωθεί. Ο κλήρος έπεσε στον πιο νέο από όλους. Όμως ξαφνικά το καράβι πλημμύρισε με ψάρια κι έτσι ο νέος σώθηκε.

Κι αν αυτή η ιστορία δε σας θυμίζει τίποτα, δοκιμάστε να τραγουδήσετε μαζί μας: ήταν ένα μικρό καράβι, ήταν ένα μικρό καράβι, που ήταν α-α-αταξίδευτο, που ήταν α-α-αταξίδευτο, οε-οε-οεοε..