Σελίδα απο το "Έπος του Διγενή". Το "Έπος του Διγενή" αποτελεί το γνωστότερο ακριτικό δημοτικό τραγούδι, ένα έμμετρο αφήγημα που διηγείται την καταγωγή, τη ζωή και τα κατορθώματα του μυθικού ήρωα Βασίλειου Διγενή Ακρίτα.
Ποιοί ήταν όμως οι Ακρίτες που αποτελούσαν τους ήρωες των δημοτικών αυτών τραγουδιών;
Σε μια πολυτάραχη εποχή, όπου το Βυζαντινό κράτος έπρεπε να αντιμετωπίσει τις επιδρομές των Αράβων στις ανατολικές επαρχίες του, ανάμεσα σε αυτές και η Κύπρος, σχημάτισε ειδικά στρατιωτικά σώματα, τα οποία και εγκατέστησε στις ακραίες περιοχές, στα άκρα, δηλαδή στα σύνορα. Οι υπερασπιστές αυτοί των ανατολικών συνόρων ονομάστηκαν Ακρίτες. Οι Ακρίτες αυτοί σταδιακά εξελίχθηκαν σε στρατιώτες γεωργούς, καθώς προσφερόταν σε αυτούς γεωργική γη προς καλλιέργεια με αντάλλαγμα τη φύλαξη των συνόρων από τις αραβικές επιδρομές. Οι στρατιώτες γεωργοί, όταν υπήρχαν επιθέσεις από τους Άραβες, μεταμορφώνονταν σε ατρόμητους ήρωες που με το μαύρο άλογό τους και τα όπλα τους έτρεπαν σε φυγή τους αδίστακτους εχθρούς.
Η δράση και τα ηρωικά κατορθώματα των Ακριτών έγιναν τραγούδι που περνούσε από στόμα σε στόμα, από γενιά σε γενιά, έτσι ώστε σταδιακά η λαϊκή φαντασία να αφαιρέσει από τους ήρωες κάθε ιστορικό και ανθρώπινο στοιχείο και να το αναγάγει στη σφαίρα του υπερφυσικού. Οι ήρωες που έφεραν βυζαντινά ονόματα, όπως Αλέξης, Ανδρόνικος, Κωνσταντίνος, Νικηφόρος κ.α. κρατώντας όπλα των Βυζαντινών, όπως κοντάρι, σπαθί, ασπίδα, μαχαίρι αντιμετώπιζαν τους εχθρούς σε διάφορες αποικίες του Βυζαντίου και σε πλούσια κτίσματα, πύργους, κάστρα και παλάτια. Η μάχη μεταξύ των Ακριτών και των Αράβων εξελίσσεται σε μάχη μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων. Για το λόγο αυτό οι ήρωες κάθε φορά που κινδύνευαν επικαλούνταν το Θεό και τότε ένας άγγελος προσέτρεχε για να τους βοηθήσει.
Από τις γειτονικές βυζαντινές επαρχίες του Βυζαντίου, της Καππαδοκίας, της Συρίας έφθαναν στην Κύπρο πληροφορίες και ιστορίες για τις μάχες των Ακριτών με τους Άραβες και όλα αυτά μεταπλάθονταν στη λαϊκή φαντασία και συνδυάζονταν με ντόπια στοιχεία δημιουργώντας έτσι την ντόπια ακριτική παράδοση και τα ντόπια ακριτικά τραγούδια. Άλλωστε και η Κύπρος υπέφερε για πολλά χρόνια από τις αραβικές επιδρομές και λεηλασίες.
Από τους ήρωες της ακριτικής ποίησης ο Διγενής Ακρίτας ήταν αυτός που αγαπήθηκε περισσότερο στο νησί. Ο Διγενής καλείται να πολεμήσει σε τοποθεσίες απόμακρες και μη οικίες, τοποθεσίες όπου έχουν την έδρα οι εχθροί, που άλλοτε είναι οι Σαρακηνοί, άλλοτε είναι θηρία και τέρατα και άλλοτε μπορεί να είναι και ο Χάρος. Η Πέτρα του Ρωμιού, η κορυφή του Πενταδακτύλου, η τοποθεσία Σμιγιές είναι μόνο κάποιες από τις τοποθεσίες με τις οποίες συνδέεται ο σημαντικότερος μυθικός ήρωας της κυπριακής δημώδους παράδοσης. Ο Διγενής με τις υπεράνθρωπες δυνάμεις του είναι ο μόνος που μπορεί να αντιμετωπίσει τα άγρια αυτά στοιχεία της φύσης και για το λόγο αυτό καλείται κάθε φορά από τον βασιλιά για να αναλάβει δράση. Με την προστασία και τη βοήθεια του Θεού ο Διγενής πάντοτε θα βγει νικητής από τη μάχη. Από τα τραγούδια δεν λείπει και το ερωτικό στοιχείο, καθώς ο Διγενής Ακρίτας φέρεται να εκτελεί διάφορους άθλους, έτσι ώστε να κερδίσει την αγάπη της Ρήγαινας.
Σύμφωνα με την παράδοση ο Διγενής Ακρίτας καταδίωξε από τη Μ. Ασία μέχρι και την Κύπρο ένα Σαρακηνό. Κυνηγώντας τον έφτασε σε ένα βουνό, από το οποίο πιάστηκε από την κορυφή του με το αριστερό του χέρι και πέταξε πάνω από αυτό. Τα σημάδια του χεριού του Διγενή βγήκαν επάνω στο βουνό που από τότε πήρε την ονομασία Πενταδάκτυλος.
Η σχέση όμως της Κύπρου με τους Ακρίτες ήταν και πιο άμεση, καθώς πιστεύεται ότι κατά τις αραβικές επιδρομές ένα σώμα Ακριτών, οι επονομαζόμενοι Απελάτες Μαρδαΐτες, είχαν μεταφερθεί και εγκατασταθεί στην περιοχή της Μόρφου με σκοπό τη φρούρηση του νησιού. Οι πολεμιστές αυτοί μάλιστα εισήγαγαν στην Κύπρο τη λατρεία του προστάτη άγιού τους, του Αγίου Μάμα. Ο άγιος Μάμας μέσω αυτών των ακριτικών στρατιωτικών ταγμάτων και δια της Μόρφου, όπου προς τιμή του κτίστηκε εκκλησία και μοναστήρι, θα περάσει σε διάφορες θρησκευτικές παραδόσεις και θα λατρευτεί σε ολόκληρο το νησί.
Το μοναστήρι του Αγίου Μάμα στη Μόρφου
